The Best of 2011-2012. Οι καλύτερες ταινίες της σεζόν.

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, η συγκεκριμένη λίστα έρχεται με καθυστέρηση. Καθυστέρηση η οποία οφείλεται στο χρόνο που χρειάζεται για να καλυφθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος επιλογών και προσωπικών αδυναμιών. Ο χρόνος που μεσολάβησε από την ανάλογη περσινή ανάρτηση έφερε αρκετές ταινίες, πολλές από τις οποίες δύσκολα θα ξεχαστούν, ενώ άλλες το έχουν ήδη καταφέρει. Η παρακάτω λίστα αφορά ταινίες που προβλήθηκαν στις ελληνικές αίθουσες από τέλη Αυγούστου ‘11 μέχρι τέλη Αυγούστου ’12 και συγκροτήθηκε με πόνο για αυτές που έμειναν εκτός αλλά και χαρά για εκείνες που τελικά τα κατάφεραν. Όπως πάντα η σειρά είναι (σχεδόν) τυχαία. Αλλά, για μια στιγμή, που εξαφανίστηκαν οι ελληνικές παραγωγές;;

20.  Le Havre - Aki Kaurismäki

Όταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά το «μικρό» Λιμάνι της Χάβρης ο ενθουσιασμός μου ήταν μετριασμένος. Τα έντονα χρώματα και οι χαμογελαστοί πρωταγωνιστές τού Φινλανδού δημιουργού μπορεί να αφιερώθηκαν στα βλέμματα ολόκληρου του κόσμου αλλά δεν ήξερα αν αυτό ήταν αρκετό για να τους χαρίσει την αθανασία. Όμως καμιά φορά συνειδητοποιείς ότι η μόνη αλήθεια που μπορούμε να πιστέψουμε είναι αυτή που έχουμε ανάγκη. Έτσι η αισιοδοξία του παραμυθιού που κρύβεται κάτω από δράμα μεταμορφώνεται σε πραγματικότητα, την στιγμή που ανθίζει η αμυγδαλιά του δικού μας κήπου. 

19. The Guard - John Michael McDonagh

Το Guard μοιάζει να είναι μια μικρή ταινία για έναν μεγάλο άντρα. Στο πρόσωπο και την συμπεριφορά του Gerry κρύβεται ένας ήρωας που δεν έχει ακόμα επαληθεύσει την αξία του, ένας άνθρωπος που δεν έχει ακόμα αποδείξει την ανθρωπιά του. Μέχρι τη σκηνή του φινάλε όπου αρπάζει την ευκαιρία για να  αποκαλύψει στον κόσμο τον αληθινό του εαυτό και στη συνέχεια χάνεται χωρίς ίχνη στο βαθύ μπλε του απέραντου ωκεανού, αφήνοντας την μελαγχολία της καθημερινότητας για εμάς τους υπόλοιπους που μένουμε πίσω. Υπέροχο, έτσι;

18. Bir zamanlar Anadolu'da (Upon a Time In Anatolia) - Nuri Bilge Ceylan

Κινούμενο ανάμεσα στα απέραντα λιβάδια της Ανατολίας και παρακινούμενο από την ανάγκη ευρέσεως ενός άψυχου σώματος, ένα καραβάνι αντρών καλείται να ανακαλύψει μια αδιευκρίνιστη αλήθεια. Μια αλήθεια που δεν θέλει να φανερωθεί, δεν θέλει ούτε για μια στιγμή να προσδιοριστεί, θέλει όμως να βασανίσει έναν έναν τους συμμετέχοντες σε αυτή την αναζήτηση. Μέσα στα υπέροχα πλάνα του Τούρκου σκηνοθέτη, η σκέψη χάνει την λογική και η κατανόηση απομακρύνεται από την πραγματικότητα, συνθέτοντας παράλληλα μια από τις ομορφότερες ταινίες της φετινής χρονιάς.   

17. The Descendants - Alexander Payne

Ο Payne επιλέγει να λούσει τους αποπροσανατολισμένους του Απόγονους με χαβανέζική μουσική και την αύρα του Ειρηνικού Ωκεανού να απλώνεται σαν αγκαλιά γύρω από τους πρωταγωνιστές του. Την ίδια αύρα που είναι λουσμένη και η τραγωδία, μέσω της οποίας ο Mat και οι δύο του κόρες ανακαλύπτουν τον καινούριο τους εαυτό και καταλήγουν σαν σύνολο πλέον να γράφουν την δική τους ιστορία. Με την αξιοπρέπεια των ελαττωμάτων τους και την ειλικρίνεια στα βλέμματά τους να απλώνονται σε κάθε καρέ της ταινίας. 

16. The Artist - Michel Hazanavicius

Η μαγεία της Έβδομης Τέχνης κρύβεται στην απλότητά της. Δεν χρειάζονται εκκωφαντικές ορθοφωνίες,  εντυπωσιακά τεχνάσματα και τεχνολογικά επιτεύγματα για να μαγέψεις το κοινό, μοναχά μια ευανάγνωστη ιστορία και έναν άνθρωπο να σου διηγηθεί την δική του αλήθεια. Ο Αρτίστας μπορεί να μη διαθέτει πολυλογάδες ηθοποιούς και πολύχρωμους διαλόγους, διαθέτει όμως τους σιωπηλούς ήχους μιας άλλης εποχής, μιας εποχής όπου οι θεμελιώδεις μηχανισμοί την τέχνης που αγαπάμε γοήτεψαν το κοινό, προσφέροντας απλόχερα τη μαγεία και τη νοσταλγία στους ανθρώπους κάθε εποχής. Μια νοσταλγία που πλημμυρίζει και τα 24 καρέ, κάθε δευτερολέπτου που περνάνε μπροστά από τα μάτια μας. 

15. Jodaeiye Nader az Simin (A Separation) - Asghar Farhadi

Ταξικός ανταγωνισμός, ηθική σύγκρουση και θρησκευτική ρήξη είναι μόνο λίγα από τα συστατικά της ταινίας του Farhadi, μιας ταινίας που κάθε φορά που έρχεσαι αντιμέτωπος μαζί της ανακαλύπτεις και ένα νέο χωρισμό, ένα νέο θάνατο και μια νέα αρχή. Στο επίκεντρο δεν βρίσκεται (μόνο) το Ιράν αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος που ως θεατής καλείται να συγκρατήσει μέσα του την ταινία, ώρες μετά την (κάθε) προβολή. 

14. Take Shelter - Jeff Nichols

Μπορείς να βασανίζεσαι για μια στιγμή ή ακόμα και για μια ζωή, όμως ο τρόμος και στις δύο περιπτώσεις είναι πάντοτε ο ίδιος και απόλυτα προσωπικός. Αυτό που σε κάνει να φοβάσαι βρίσκεται εκεί έξω και πλησιάζει όλο και περισσότερο. Μπορείς να επιλέξεις ελεύθερα την μορφή που θα του δώσεις όπως επίσης και τον τρόπο που θα διαμορφώσεις το δικό σου καταφύγιο. Μην περιμένεις όμως εύκολες λύσεις, ούτε απαντήσεις. Βάλε το μυαλό σου να σκεφτεί και ακολούθησε τον δικό σου δρόμο. Μέχρι τέλους. 

13. Elena - Andrei Zvyagintsev

Στην Elena αντανακλάται όλη η ηθική και ιδεολογική κρίση ενός φθίνοντος πολιτισμού χωρίς γεωγραφικά όρια. Με ολοζώντανους χαρακτήρες που κυκλοφορούν ακριβώς δίπλα από εμάς, αργοσαλεύοντας ανάμεσα στην φθορά και την κακεντρέχεια, όχι γιατί το επέλεξαν αλλά γιατί έτσι διδάχτηκαν. Δεν είναι όμως αυτή η καταγραφή που κάνει την ταινία σημαντική. Είναι η αποπνέουσα οικειότητα της εγκληματικής αμαρτίας και η εμφανής εξοικείωση ολόκληρου του δυτικού (μας) κόσμου με αυτό το μοτίβο σκέψεων και πράξεων, γεγονός που μετατρέπει την ιστορία σε παράλληλο και ολοζώντανο, έρπον θρίλερ, έτοιμο να καταπιεί χωρίς φειδώ τους περισσότερους από εμάς. 

12.  Post Mortem - Pablo Larraín

Στη Χιλή του 1975, εν μέσω πραξικοπηματικής πραγματικότητας και νεκροψιακού συμβολισμού, ο Pablo Larraín (δύο χρόνια μετά τον εξαιρετικό Tony Manero) συνθέτει το πορτραίτο μιας καταπιεσμένης κοινωνίας που το μόνο που θέλει είναι να ζήσει ελεύθερη, γράφοντας την δική της ιστορία. Στο επίκεντρο της αλληγορίας, ένας γραφιάς του νεκροτομείου ερωτεύεται μια χορεύτρια του καμπαρέ σε έναν έρωτα χωρίς αντίκρισμα που όμως έχει τη δύναμη να πυροδοτήσει την επικείμενη αλλαγή. Έστω και με καθυστέρηση, όπως και η προβολή της ταινίας στη χώρα μας.

11.  Drive - Nicolas Winding Refn

Σιωπηλά βυθισμένο στη neon μελαγχολία όσων δικαιούμασταν από την ζωή αλλά δεν μας «έτυχαν» ακόμα, το Drive αφιερώνεται εξ’ ολοκλήρου στον νεαρό πρωταγωνιστή του και όλα όσα αυτός δεν κατάφερε να κατακτήσει μέχρι τώρα.  Από τις σοφής λιτότητας σκηνές ενστικτώδους βίας μέχρι τις slow motion ερωτικές ματιές (βγαλμένες κατευθείαν από το σινεμά του Wong Kar-wai), η ταινία οδηγεί τον ήρωα στην λυτρωτική πραγματοποίηση του ονείρου, δίνοντάς του την δυνατότητα, έστω και αν δεν τον αναγνωρίσει ποτέ κανείς, να οδηγεί πλέον με το δικό του πρόσωπο, μεταμορφωμένος από απρόσωπος κομπάρσος σε πρωταγωνιστή μιας ταλαιπωρημένης Πόλης γεμάτη ανώνυμους Αγγέλους.

10. Melancholia - Lars von Trier

Υπάρχουμε για μια στιγμή ενώ πιστεύουμε ότι θα ζήσουμε για πάντα. Ζούμε σε ένα εύθραυστο κόσμο ενώ θεωρούμε τη συνέχειά του δεδομένη. Βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο στην ανικανότητα ενώ διαλαλούμε συνεχώς ότι πράττουμε τα μέγιστα. Αν προσπαθούσε ο Trier να φιλοσοφήσει τα παραπάνω ο στόχος θα ήταν μακριά. Αντίθετα, επιλέγει να επικεντρωθεί στην ανθρώπινη αδυναμία και την περιρρέουσα μελαγχολία στο βλέμμα ενός εξωτερικού παρατηρητή. Με ένα φινάλε που δεν πρόκειται ποτέ να ξεχαστεί. 

9.  We Need to Talk About Kevin - Lynne Ramsay

Αν κάπου πρέπει να στρέψεις την προσοχή σου είναι στον τρόπο με τον οποίο ο Kevin βλέπει και αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του. Δεν μπορεί να μισήσει, δεν μπορεί να αγαπήσει, δεν μπορεί και να νοιαστεί. Μπορεί όμως να καταστρέψει, να πολεμήσει την φωτιά με την φωτιά και να αναδείξει την καμουφλαρισμένη νόσο που μαστίζει τους ανθρώπους της εποχή μας. Μετά από αυτό, ανατρέχεις στις προηγούμενες δουλειές της Lynne Ramsay και ανακαλύπτεις μια καινούρια αγαπημένη δημιουργό. 

8.  Albert Nobbs - Rodrigo García

Τον Albert Nobbs θα τον κοιτάξεις στα μάτια και θα τον αναγνωρίσεις ως έναν από τους πιο ιδιαίτερους και μοναχικούς χαρακτήρες που έκαναν την εμφάνισή τους στη μεγάλη οθόνη. Ανάμεσα στην σιωπηρή μοναξιά και την περιρρέουσα μελαγχολία των πλάνων, θα θυμηθείς μερικούς μόνο από τους λόγους που ταυτίστηκες με τον προ διετίας Αμερικάνο, συνειδητοποιώντας ότι όπως και τότε έτσι κι εδώ, ελάχιστοι είναι εκείνοι που θα εκτιμήσουν, θα συνομιλήσουν και τελικά θα βυθιστούν στους απέραντους ωκεανούς μοναξιάς που κατοικούν στα αλγεινά μάτια τού πρωταγωνιστή του.

7. The Girl With the Dragon Tattoo - David Fincher

Το αμερικάνικο Κορίτσι με το Τατουάζ στέκεται μερικά σκαλοπάτια ψηλότερα του Σουηδικού. Όχι γιατί το τατουάζ του είναι πιο όμορφα χτυπημένο αλλά γιατί μέσα από την υπόθεση του άγνωστου δολοφόνου αναβλύζει η ανάγκη μιας ολόκληρης γενιάς να αποκτήσει ξανά την ταυτότητα που έχει από καιρό απολέσει χωρίς να το καταλάβει. Ένα νέο κινηματογραφικό icon μόλις γεννήθηκε και ο Fincher προσθέτει μια ακόμα αριστουργηματική ταινία στην έτσι κι αλλιώς αψεγάδιαστη φιλμογραφία του.   

6.  Shame - Steve McQueen

Την πρώτη φορά που αντίκρισα το δράμα του Brandon δεν κατάφερε να με αγγίξει. Ή τουλάχιστον έτσι πίστεψα. Τις μέρες που ακολούθησαν όμως, συνειδητοποίησα ότι είχε καρφωθεί στη σκέψη μου. Σίγα σιγά κατάλαβα ότι αυτή η ταινία, παρόλη την ομαλή και ανώμαλη σεξουαλικότητά της, εσωκλείει μέσα της ολόκληρη την καλογυαλισμένη αστική αποξένωση που μοιάζει να γίνεται ο τελευταίος φίλος που θα κάνεις. Δεν ξέρω αν θα το αντιληφθείς αμέσως ή την στιγμή της προσωπικής σου εξομολόγησης, αλλά ταινίες σαν το Shame χαράσσουν τη δική τους ρότα στις επικείμενες επιλογές σου. 

5. Tinker Taylor Soldier Spy - Tomas Alfredson

Μπορείς να παρακολουθήσεις την ταινία του Alfredson αλλά στο τέλος το μόνο που θα έχεις εισπράξει είναι η ανάγκη για μια ακόμα προβολή. Ούτε όμως και η δεύτερη θα είναι αρκετή. Διότι ο το διάσημο βιβλίο του John le Carré μετατρέπεται σε ένα ιδιοφυές λαβύρινθο για την μεγάλη οθόνη, μεγαλώνοντας ακόμα περισσότερο τον μύθο και αφήνοντας συνεχώς καινούρια ερωτήματα και ερωτηματικά. Η μελαγχολία, η συνωμοσία, ο φόβος της μοναξιάς και τελικά η ίδια η μοναξιά δεν συντελούν απλά έναν κινηματογραφικό γρίφο αλλά την αρτιότερη και απολαυστικότερη ίσως ταινία των τελευταίων χρόνων. 

4. Hugo - Martin Scorsese

Λένε ότι η τέχνη τρέφει τα όνειρα και εκείνα τους ανθρώπους. Στα μάτια του μικροκαμωμένου Hugo Cabret θα αναγνωρίσεις μια εύθραυστη σιωπή η οποία μαρτυρά το πάθος για το όνειρο. Ένα όνειρο που άλλοτε αφιερώνεται στην οικογένεια και άλλοτε στις ίδιες τις εικόνες που το κατακλύζουν. Και τότε συνειδητοποιείς ότι το Hugo είναι φτιαγμένο ώστε να το αισθάνεσαι σε κάθε σκέψη που περνάει απ’ το μυαλό σου, σε κάθε χτύπο που αφήνει η καρδιά σου και σε κάθε δάκρυ που κυλάει στο μαγεμένο πρόσωπό σου. Διότι το Hugo είναι από εκείνες τις ταινίες που δεν έχουν μόνο την δύναμη να απαθανατίσουν το (κάθε) όνειρο, αλλά και να το πραγματοποιήσουν.

3. Tyrannosaur - Paddy Considine

Η ταινία του Considine, με το συναισθηματικό βάρος ενός …τυραννόσαυρου, μιλάει για τον άνθρωπο με τις πιο αδυσώπητες αλήθειες. Τον άνθρωπο που εγκλωβισμένος σε ένα ζοφερό παρόν, πιο εύκολα καταστρέφει απ’ ό,τι δημιουργεί, πιο εύκολα θυμώνει απ’ ό,τι χαμογελάει, πιο εύκολα απογοητεύεται απ’ ό,τι προσπαθεί. Ο Joseph και η Hannah (με το θρησκευτικό βάρος των ονομάτων τους) έχουν από καιρό χάσει τον δρόμο τους, περικυκλωμένοι από ανθρώπους που δεν ζήτησαν ποτέ. Οι δυο τους θα έρθουν κοντά, αναζητώντας μια συγχώρεση που ποτέ δεν τους δόθηκε και ίσως τότε καταφέρουν να αποδεσμευτούν από τα αόρατα δεσμά που τους κρατούν αιχμάλωτους. Ίσως τότε καταφέρουν να κοιτάξουν ο ένας τον άλλο στα μάτια, λυτρωμένοι και ελεύθεροι, ο καθένας ηγέτης στη δική του Εδέμ.

2.  La guerre est declare - Valérie Donzelli

Δεν μπορείς ποτέ να ξεχάσεις εκείνον που σε άγγιξε όταν όλοι κοιτούσαν από απόσταση, εκείνον που σου μίλησε με την καρδιά του όταν οι άλλοι έψαχναν ακόμα για τις λέξεις. Η σκηνοθέτις, με μια βαθύτατα προσωπική εξομολόγηση, προσφέρει το πιο αληθινό κομμάτι της ψυχής της, δημιουργώντας ένα οπτιμιστικό και παράλληλα απαραίτητο όχημα επικοινωνίας με εκείνους που έχουν γνωρίσει την αρρώστια, στη χειρότερη μορφή της. Και τότε ορθώνει το ανάστημά της, εμπνέοντας ουσιαστικά όλους εκείνους που έχασαν τον δρόμο τους χωρίς να το γνωρίζουν, που κοίταξαν σιωπηρά γιατί ποτέ δεν είχαν την ευκαιρία να φωνάξουν. Ταινίες σαν κι αυτή, σε ακολουθούν για πάντα.

1. Midnight in Paris – Woody Allen

Σε κάνει να αναρωτιέσαι με έναν υπέροχο τρόπο αν στη δική του ηλικία θα μπορέσεις ποτέ να ονειρευτείς όπως εκείνος. Αν τη στιγμή που θα εξαργυρώνεις τις στιγμές που έζησες σε μια ζωή γεμάτη συγκινήσεις,  θα βρεθείς από την άλλη πλευρά με όλους εκείνους που αγάπησες αλλά πότε δεν θα μπορούσες να συναντήσεις. Ο Woody Allen ονειρεύεται, ελπίζει και προσδοκά σαν μικρό παιδί, καταθέτοντας την πιο προσωπική ταινία της ζωής του. Της δικής μας, επίσης. 

Καλό χειμώνα και καλή συνέχεια σε όλους μας εύχομαι με ακόμα περισσότερες ταινίες...

Chris Zafeiriadis