Black Swan (2010)

Παρακολουθώντας τις μέχρι τώρα ταινίες του Aronofsky, εύκολα μπορεί κάποιος να συμπεράνει ότι αυτός ο άνθρωπος είναι ένας ακραίος σκηνοθέτης. Ακραίος αλλά ευφυής, που μέσα από την ειλικρίνεια που αποπνέουν οι πρωταγωνιστές του, αναδεικνύεται τις περισσότερες φορές μια θανατερά τραγικοποιημένη αλήθεια. Ο Μαύρος Κύκνος, χωρίς να μπορεί να αποκοπεί από τον ομφάλιο λώρο που τον συνδέει με τον δημιουργό του, παραμένει μια ακραία ταινία η οποία κρύβει την δική της τραγική αλήθεια. Προσοχή όμως, σαν ταινία δεν φτάνει η ίδια στα άκρα. Μιλάει όμως με μια χαρακτηριστική άνεση για τα άκρα που μπορούν να φτάσουν κάποιοι άνθρωποι, την υπεροχή που αγγίζουν όταν βρεθούν εκεί, καθώς και την ψυχή που μπορεί να χάσουν κατά την διάρκεια της διαδρομής τους. Διότι όπως καθημερινά μας αποδεικνύει η ζωή, το καθετί σε αυτό τον κόσμο έχει και το τίμημά του. Και αυτός ο Κύκνος έχει το ακριβότερο.

Βασικός χαρακτήρας είναι η Nina, μια επιδέξια και όμορφη μπαλαρίνα (η πιο αφοσιωμένη χορεύτρια του θεάτρου με τα πιο αφοσιωμένα τραύματα πάνω στο κορμί της), η οποία αναλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην Λίμνη των Κύκνων. Ένα ντροπαλό κορίτσι που καλείται να παρουσιάσει έναν διπρόσωπο μπαλετικό χορό, αποδίδοντας άψογα τόσο τον αθώο λευκό, όσο και τον πανούργο μαύρο κύκνο της διάσημης ιστορίας. Η Nina, ως αθώος και φαινομενικά άβγαλτος χαρακτήρας, κατέχει σχεδόν ολοκληρωτικά μέσα της τον ρόλο του πρώτου (γι αυτό και ο χορός της είναι αψεγάδιαστος) πρέπει όμως να οικειοποιηθεί τον απαιτητικό και άγνωστο χαρακτήρα του δεύτερου, ολοκληρώνοντας με τον πιο άρτιο και ολοκληρωμένο τρόπο τον σκοπό της. Για να το καταφέρει όμως αυτό δεν αρκεί απλά να υποκριθεί. Πρέπει να μεταμορφώσει το κορμί και την ψυχή της, υιοθετώντας το πορτραίτο του αμαρτωλού, του πλανερού, και τελικά του διαφθείροντος Μαύρου Κύκνου. Και μόνο τότε θα καταφέρει να χορέψει το requiem του μεγάλου ονείρου και να γίνει η απόλυτη βασίλισσα των Κύκνων, εισπράττοντας το χειροκρότημα και τον θαυμασμό του κοινού.

Η Nina έχει κληρονομήσει το ταλέντο του χορού από την οικογένειά της, αρνείται όμως να κληρονομήσει και την ανεπάρκεια της αυταρχικής μητέρας της, γι’ αυτό και η προσωπική της επιτυχία είναι μονόδρομος. Μια επιτυχία που έγκειται στην αποδόμηση ενός αχειράφετου κοριτσιού και στην μετουσίωσή του σε κάτι που δεν μπορεί να καταλάβει, γι αυτό και την φοβίζει. Σε αυτή την ψυχική μεταμόρφωση βασίζεται ο Aronofsky και επάνω της χτίζει ένα τρομοκρατημένο ψυχογράφημα αφιερωμένο στην αθωότητα. Όχι την χαμένη αλλά την υπάρχουσα. Αυτή που είναι έτοιμη να εκραγεί σε χίλια κομμάτια δίνοντας την θέση της σε κάτι λιγότερο καταπιεσμένο και περισσότερο απολαυστικό.

Με ένα σχεδόν μεταφυσικό τρόπο, ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί την εκφραστικότητα της Portman στο πρόσωπο της οποίας καθρεφτίζεται η ψυχική και σωματική φθορά ενός ανθρώπου που προσπαθεί να μεταμορφωθεί σε κάτι που μέχρι τώρα δεν ήταν. Η προ διετίας υπαρξιακή διάλυση του Randy μετατρέπεται εδώ σε ψυχική φθορά για την Nina, η οποία πρέπει να παλέψει με την φύση του Μαύρου και τελικά να την κατακτήσει. Δέχεται όλα τα αμαρτωλά και ένοχα ερεθίσματα από τον κόσμο που την περιβάλλει και έτσι ερεθισμένη όπως είναι, καταλήγει στη δολοφονία της πειθαρχημένης αθωότητας και την νεκρανάστασή της σε κάτι όχι άψογο αλλά απλά τέλειο. Η ομορφιά του πάθους συναντά την οδύνη της κορύφωσης και ο πρωταγωνιστής (πια) Κύκνος αθόρυβα ψιθυρίζει ότι το χρώμα της χορογραφημένης του τελειότητας δεν είναι το μαύρο της σκιάς που τον περιβάλλει αλλά το κόκκινο της φωτιάς και του πάθους, της πληγής και του πόνου. Τελικά, ίσως και της λύτρωσης.

Με αυτό το χρώμα, ο Aronofsky κοιτάζει την τελειότητα αλλά ο ίδιος δεν την αγγίζει. Έχει το θάρρος να στέκεται δίπλα στη μουσική του Tchaikovsky ζητώντας από την ψυχορραγούσα Νίνα να φτάσει στα άκρα και να ενσωματωθεί πλήρως μαζί της. Αλλά όπως είπα και στην αρχή, αυτή δεν είναι μια ακραία ταινία. Και αυτό διότι ο δημιουργός της αρνείται να ξεπεράσει τα δικά του καλλιτεχνικά όρια και να γίνει ένας από τους σημαντικότερους και σπουδαιότερους ανθρώπους της εποχής μας. Αντίθετα, οι ήρωες των ταινιών του το καταφέρνουν σχεδόν πάντα. Και ηρωίδες σαν την Nina δεν συναντάμε συχνά στην κινηματογραφία. Ούτε καν στη ζωή. Γι αυτό και μόνο, αυτό το κορίτσι αξίζει το χειροκρότημα όλων μας.

Chris Zafeiriadis

The Wrestler (2008)

Δραματοποιημένη απεικόνιση της ζωής ενός παλαίμαχου “αθλητή” του «κατς», ο οποίος με την πάροδο των χρόνων εγκλωβίστηκε σε αυτό που ήξερε να κάνει καλύτερα και τώρα προσπαθεί να κερδίσει όλα αυτά που έχασε χωρίς να το καταλάβει.

Είχε έρθει η ώρα, όχι για τον ίδιο τον Aronofsky, αλλά για τους φανατικούς aronofsk-ικούς να πάρουν το αίμα τους πίσω. Το κρατούσαν μανιάτικο όταν δύο χρόνια πριν, κάποιοι (εγχώριοι κυρίως) έτρεξαν να αποδοκιμάσουν, θάβοντας το The Fountain, ανίκανοι να αντιληφθούν το μεγαλείο τόσο του δημιουργού όσο και της ίδιας της ταινίας. Η καρδιά μου πάγωσε πριν ακόμα πέσουν τα πρώτα καρέ του «Παλαιστή», στο άκουσμα μιας και μόνο νότας από το so called ντεμπούτο ενός εκ των χαρισματικότερων ανθρώπων της εποχής μας.

Και μετά τι? Σε καμία περίπτωση σιωπή, ακριβώς το αντίθετο μάλιστα. Οι ήχοι των Quiet Riot σε πιάνουν από το σβέρκο και σε πετάνε με τα μούτρα μέσα στο ρινγκ. Εκεί που όποιος αγωνίζεται σπάνια βγαίνει “in one piece”, εκεί που βασιλεύουν τα κλωτσομπουνίδια, ο ιδρώτας, το αίμα, εκεί που δεν υπάρχουν κανόνες αλλά το πρώτο ρόλο έχει το θέαμα. Καθαρό και αγνό. Ο Randy Robinson, γνωστός και ως «Το Κριάρι», είναι βασιλιάς. Βρίσκεται στο απόγειο της καριέρας του, είναι ο καλύτερος σε αυτό που κάνει και ο κόσμος τον λατρεύει. Μέχρι και πλαστικές φιγούρες κυκλοφορούνε με την φάτσα του. Εικόνες τις δεκαετίας του 80 οι οποίες πέρασαν μια για πάντα.

Σήμερα, η ίδια φιγούρα στέκει πιο μόνη από ποτέ. Το κορμί του έχει αλλάξει. Είναι γεμάτο ουλές, μώλωπες, ζει παρέα με τις βιταμίνες και τα στεροειδή. «Αn old, broken down piece of meat» όπως ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του. Οι μέρες της δόξας έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Ο ίδιος άνθρωπος «παλεύει» καθημερινά για το «μεροκάματο» προσπαθώντας παράλληλα να (συμ)μαζέψει τα συντρίμμια της ζωής του. Τα συντρίμμια που ο ίδιος δημιούργησε με την αλαζονεία του, τον εγωισμό του και την έπαρση που τον είχε καταλάβει τις μέρες της δόξας του. Πρόδωσε ακόμα και την μία και μοναδική του κόρη. Σκότωσε (όμως) την περηφάνια του και τώρα τρωει τα σκατά του, σε έναν κόσμο που ποτέ δεν του χαρίστηκε αλλά τον αγάπησε γι’ αυτό που έκανε, γι’ αυτό που ήταν, ένας παλαιστής.

Μοναδικός άνθρωπος που μοιάζει να τον καταλαβαίνει σήμερα, η “Cassidy”. Μια ξεπερασμένη stripper η οποία κουβαλάει τους δικούς της σταυρούς, έχει τους δικούς της δαίμονες να την καταδιώκουν. Ενσαρκωμένη από μια Marisa Tomei σε έναν ρόλο τον οποίο τελευταία μοιάζει να τον γνωρίζει αρκετά καλά.

Ο «Εl Marielito» γίνεται «Randy». Ο εκπληκτικός Mickey Rourke μοιάζει να ταυτίζεται σε ανησυχητικό βαθμό με τον χαρακτήρα (και καλά κάνει), δίνοντας απ’ ότι φαίνεται την πιο σημαντική ερμηνεία της ζωής του και υπενθυμίζοντας (σε όλους μας) το τεράστιο ταλέντο του. Εξωτερικεύει συναισθηματική ένταση χρόνων και διεκδικεί αυτά που ο ίδιος μοιάζει να στέρησε από τον εαυτό του. Μπορεί να χάνει το χρυσό αγαλματίδιο αλλά who cares. Το παιχνίδι των εντυπώσεων το έχει χαλαρά δικό του, επισκιάζοντας οποιαδήποτε άλλη φετινή ερμηνεία.

Η κάμερα τον ακολουθεί παντού, κολλημένη επάνω του. Γίνεσαι ένα με τον Randy, νιώθεις την κάθε ανάσα του, αισθάνεσαι τα χτυπήματα στο κορμί του, ιδρώνεις μαζί του, λυπάσαι μαζί του, δακρύζεις μαζί του.

Ωστόσο, τον πιο σημαντικό αγώνα της ζωής του ο Randy θα τον δώσει εκτός ρινγκ. Δεν θα χάσει άλλο χρόνο μοιρολατρικά. Θα παλέψει, αυτή την φορά για να κερδίσει την χαμένη του αξιοπρέπεια. Χτυπάει τους ματωμένους του αγκώνες και είναι έτοιμος να ξεχυθεί ξανά. O «Παλαιστής» είναι εδώ για όλους εμάς. Έχει μάθει να εξιτάρει τα πλήθη, να αναστατώνει τις καρδιές των ανθρώπων, να ικανοποιεί και τα πιο άγρια ένστικτα. Αν δεν αντέχεις τις δύσκολες καταστάσεις μείνε μακριά γιατί θα πονέσεις. Δεν θα ματώσεις, αλλά θα πονέσεις πολύ. Το καμπανάκι χτύπησε, ο αγώνας έχει ήδη ξεκινήσει...

Chris “Skinny legs and all” Zafeiriadis

P.S.1: Για όσους αδυνατούν να εντοπίσουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της ταινίας, διευκρινίζεται ότι το παραπάνω κείμενο αποτελεί προϊόν έντονης συναισθηματικής φόρτισης μετά την πρώτη της προβολή. Σήμερα, σχεδόν πέντε μήνες μετά, η επιρροή της ήταν ακριβώς η ίδια με τότε και τα συναισθήματα παρέμειναν αναλλοίωτα.
Για όσους πάλι διαφωνούν κάθετα με όλα τα παραπάνω, difference makes the world go round my friends...

P.S.2: «Have you ever seen a one-legged man trying to dance his way free? » Με νιώθεις??