Another Earth (2011)

Σε αυτή τη Γη και τον κόσμο που μας έτυχε, δεν θα είμαστε ποτέ εφησυχασμένοι. Ακόμα κι αν τα δεδομένα φαίνονται ακλόνητα, πάντα θα υπάρχουν οι ρομαντικοί αμφισβητίες, οι αμετανόητοι ονειροπόλοι, αυτοί που θα έδιναν και τη ζωή τους ακόμα για την εξερεύνηση του άγνωστου, για την ανακάλυψη του καινούριου, του ανεπανάληπτου, αυτού που θα τους συναρπάσει περισσότερο από το προβλεπόμενο και θα αλλάξει την ιστορία των ανθρώπων με έναν τρόπο γοητευτικό. Είναι αυτοί οι άνθρωποι που αναζητούν την άκρη του ξυραφιού για να την κατακτήσουν, τρελοί που δεν ανήκουν σε κανέναν κόσμο, γι’ αυτό και το μυαλό τους βρίσκεται σε μια διαρκή περιπλάνηση. Σαν τους μεγάλους εξερευνητές, τους επιστήμονες που στο παρελθόν αμφισβήτησαν τα δεδομένα της εποχής τους, όπως ας πούμε το ότι η γη είναι επίπεδη, αλλάζοντας για πάντα τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας. Δίπλα σε αυτούς φυσικά, υπάρχουν πάντοτε και αυτοί οι απλοί άνθρωποι, που ονειρεύονται μονάχα να είχαν ζήσει κάπου διαφορετικά.

Στο περίβλημά του το Another Earth είναι μια ταινία επιστημονικής φαντασίας που συναρπάζει. Μια ταινία αφιερωμένη στον ρομαντισμό της ανακάλυψης, που μιλάει για την απεραντοσύνη του διαστήματος και τις άπειρες πιθανότητες να βρεθούν σε αυτό δείγματα ζωής ενός άλλου πλανήτη. Αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν μια Δεύτερη Γη κάνει την εμφάνισή της στο σκοτεινό νυχτερινό ουρανό. Είναι ένας πλανήτης πανομοιότυπος με τον δικό μας όπως τον γνωρίζουμε, από τη δομή των Ηπείρων και των Ωκεανών, μέχρι τα χαρακτηριστικά και τις ταυτότητες των ανθρώπων. Αυτό που απομένει για τους επιστήμονες είναι η επικοινωνία και στη συνέχεια το ταξίδι. Για όλους τους υπόλοιπους, αυτός ο δεύτερος πλανήτης, εκτός από μία συναρπαστική είδηση, ίσως αποτελεί και μια δεύτερη ανάσα για ζωή, μια ευκαιρία για να χτίσουν και να ζήσουν ένα όνειρο που παραμένει ανεκπλήρωτο. Άλλωστε το σινεμά χρησιμοποιούσε ανέκαθεν την επιστημονική φαντασία ως συμβολισμό για να εκφράσει τον πόνο που δεν μπορούμε να αποφύγουμε, την επιθυμία και την λαχτάρα του ανθρώπου να ονειρεύεται μια δυνατότητα απρόσμενης αλλαγής.

Στο Another Earth, η Rhoda, ένα κορίτσι που μόλις μαθαίνει ότι έχει εισαχθεί στο αστροφυσικό τμήμα του MIT, προκαλεί ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα και γίνεται η αιτία για να χάσουν τη ζωή τους ένα μικρό παιδί και η έγκυος μητέρα του (ειρωνικό αν σκεφτείς ότι ως επιστήμονας πιθανότατα θα είχε ασχοληθεί εκτενώς με το φαινόμενο της Δεύτερης Γης). Τραγική φιγούρα παραμένει ο σύζυγος της οικογένειας ο οποίος πέφτει για ένα διάστημα σε κώμα, χωρίς πριν να έχει δει το πρόσωπο του νεαρού κοριτσιού που προκάλεσε το δυστύχημα. Λίγα χρόνια αργότερα, η αποφυλακισθείσα Rhoda έρχεται κοντά στον μοναχικό πατέρα που ζει απομονωμένος και επιχειρεί να του χαρίσει μερικές στιγμές αξιοπρέπειας, αποκρύπτοντας ωστόσο την πραγματική της ταυτότητα. Η Rhoda είναι ένα κορίτσι που αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεων που της αναλογούν και ζει με τις συνέπειες τους, έχοντας αλλάξει πλέον κατεύθυνση στην ζωή. Δεν ζητά την συγχώρεση, μιας και αναγνωρίζει το ασυγχώρητο της απερισκεψίας της, παρά μόνο ένα λόγο για να μπορέσει να αποδεχτεί τον εαυτό της σε αυτή τη ζωή.

Η καθαρότητα και η γαλήνη του μυαλού δεν είναι κάτι εφικτό για τους δύο πρωταγωνιστές, αφού η μοίρα τους δεν μπορεί να αλλάξει - τουλάχιστον όχι σε αυτό τον πλανήτη. Υπάρχει όμως η Δεύτερη Γη, η οποία ξεκίνησε να διαφέρει από τη δική μας τη στιγμή που πρωτοαντικρίθηκε, την ίδια τη στιγμή του μοιραίου δυστυχήματος. Η Δεύτερη Γη είναι ένας κόσμος όπου τα γεγονότα ίσως συμβαίνουν διαφορετικά από τη δική μας, ένας τόπος όπου ίσως κατοικεί μια δεύτερη ευκαιρία για την ευδαιμονία των ηρώων. Μιλώντας καθαρά επιστημονικά, ίσως κάτι τέτοιο να μην μπορεί να συμβεί, ωστόσο η ουσία της ταινίας δεν βρίσκεται σε αυτή την (α)πιθανότητα. Το ενδεχόμενο και μόνο γεννάει τη σκέψη ότι σε ένα υποθετικό σενάριο συνεύρεσης, μπορεί να αγαπήσεις ή και να φοβηθείς τον δεύτερο εαυτό σου, τα συναισθήματα όμως θα είναι μάλλον αμοιβαία.

Η μελαγχολία της ιδέας δεν είναι φυσικά καινούρια. Έχει ήδη γεννηθεί στο σινεμά, από την εποχή του Méliès ακόμα, μπολιάστηκε με τη φιλοσοφική ανησυχία μιας Οδύσσειας και την ελεγειακή ονειρικότητα ενός Σολάρις, για να καταλήξει στο συναισθηματικό ορυμαγδό του Wall-Ε, κι αυτά είναι μόνο τα πιο φημισμένα παραδείγματα του είδους. Κινηματογραφικές ιστορίες είναι όλες, όπως αυτή που έστησε ο Mike Cahill, που χρησιμοποιούν τα υλικά της επιστημονικής φαντασίας, έχουν ως θέμα τους τον άνθρωπο και αφιερώνονται σε αυτόν ολοκληρωτικά. Έτσι και το Another Earth, κάτω από το Sci-Fi περίβλημά που το σκεπάζει, παραμένει μια βαθύτατα κοινωνική αλλά και αισιόδοξη ταινία. Μια ταινία που καταφέρνει να μιλήσει για την ψυχοσύνθεση του άνθρωπου που δεν μπορεί να αποφύγει το λάθος, ακόμα κι αν πρόκειται να αποβεί μοιραίο, και στη συνέχεια αναζητά μια ευκαιρία για να εξιλεωθεί. Έτσι, το Another Earth προσεγγίζει τον άνθρωπο που πριν συναντήσει την βεβαιότητα του θανάτου, παλεύει να νικήσει τους δαίμονες που κατοικούνε μέσα του, ή τουλάχιστον, προσπαθεί να συμβιβαστεί με την συνύπαρξη τους.

Σε έναν τόπο που μέσα στην απεραντοσύνη του διαστήματος δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια μικρή μπλε κουκίδα που παρατηρούμε μέσα από τα μάτια ενός Voyager, σήμερα που έχουμε νικήσει τον εγωισμό και φτάσαμε επιτέλους να πιστεύουμε ότι σε αυτό το σύμπαν δεν είμαστε μόνοι, δεν θα μπορούσαμε να είμαστε περισσότερο ευτυχισμένοι με την ιδέα ότι έχουμε τη δύναμη να νικήσουμε τον φόβο του πεπρωμένου που μας έτυχε. Αυτό ακριβώς κάνει και το Another Earth. Κι ας μην έχουμε ακόμα κατακτήσει την ομορφιά στο σύνολό της (αυτό ίσως να μην το καταφέρουμε ποτέ), κι ας φτάνουμε πάντοτε στο σημείο του παραλίγο να φιληθούμε.

Chris Zafeiriadis

Οι Αισθηματίες (2014)

Υπάρχουν οι ταινίες που σου αφηγούνται μια ιστορία σε αυστηρή, προκαθορισμένη δομή, και οι ταινίες που θέλουν απλώς να σου μεταφέρουν τα συναισθήματα των ηρώων τους. Υπάρχουν οι ταινίες που έχουνε καθορισμένη αρχή, μέση και τέλος και οι ταινίες που κινούνται ελεύθερες μέσα στον χωροχρόνο, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα που διαθέτει όσα δεν μπορούν ποτέ να ειπωθούν με λόγια. Οι Αισθηματίες του Νίκου Τριανταφυλλίδη ανήκουν σαφέστατα στη δεύτερη κατηγορία, στις ταινίες εκείνες που κουβαλούν όλα τα λάθη, τις ανασφάλειες αλλά και όλες τις επιθυμίες των ανθρώπων, καταφέρνοντας να τις εκθέσουν μπροστά στα μάτια σου σε λίγα μόλις λεπτά κινηματογραφικού συναισθηματισμού. Δεν το συναντάς συχνά αυτό το στο Ελληνικό σινεμά, όμως όταν το συναντήσεις, οφείλεις να του συμπεριφερθείς με κατανόηση και ευγένεια, όπως θα έκανες με έναν καλό φίλο που έρχεται κοντά για να σου εξομολογηθεί την πιο κρυφή του αμαρτία.

Οι Αισθηματίες δεν πρέπει να υπερηφανεύονται για την πλοκή τους. Πρέπει όμως να υπερηφανεύονται για όσα πιστεύουν, για όσα τους χάρισε ο δημιουργός τους και όσα αβίαστα σου αφήνουν μετά την προβολή. Γιατί, περισσότερο από όλα, οι Αισθηματίες είναι μια αίσθηση, μια πολύχρωμη μυρωδιά, και η μελαγχολική ηχώ που αφήνει η ανάμνηση ενός φανταστικού ταξιδιού προς έναν τόπο που μπορεί να γίνει αληθινός. Ενός ταξιδιού που ξεκινάει από την Ελλάδα του σήμερα και φτάνει μέχρι την ανάγκη των ανθρώπων να νιώθουν ζωντανοί. Σε μια χώρα που βυθίζεται από το ανομολόγητο βάρος των αμαρτιών της, αυτοί οι ρομαντικοί ήρωες αναζητούν τον τρόπο να επιβιώσουν όχι ως κομπάρσοι, αλλά ως πρωταγωνιστές μιας ζωής που τους ανήκει ολοκληρωτικά.

Μέσα σε έναν κόσμο που δεν σώθηκε ποτέ κανείς από την αμαρτία, οι Αισθηματίες γίνονται εραστές. Και οι εραστές το πρώτο που κάνουν είναι να φιλιούνται, αλλιώς τι σόι εραστές μπορεί να είναι; Αν (κρυφο)κοιτάξεις προσεκτικά, θα καταλάβεις ότι αυτοί οι όμορφοι αλλά καταδικασμένοι ήρωες είναι οι άνθρωποι που βλέπεις γύρω σου. Είναι οι άνθρωποι που ζούνε κάτω από τον ίδιο ήλιο με εμάς και ψάχνουν τον τρόπο να ερωτευτούν, τον τρόπο να ζουν περήφανα, χωρίς να φοβούνται για όσα τους χαρακτηρίζουν. Γι’ αυτό χορεύουνε ξυπόλυτοι μέσα στη νύχτα, ενώ η μέρα τους βλέπει και καρδιοχτυπά.

Αυτό που απομένει λίγο πριν να τους επισκεφτεί ο θάνατος, είναι η αναζήτηση μιας υπέροχης και αληθινής αγάπης. Όλοι θα πεθάνουμε μια μέρα, το ξέρω. Απλώς οι Αισθηματίες προτιμούν να πεθαίνουν κάθε μέρα από το να παραδοθούν και να σταματήσουν την αναζήτηση.

Chris Zafeiriadis