- Fincher’s Zuckerberg -
Για να μπορέσει κάποιος να παρακολουθήσει και τελικά να αποκωδικοποιήσει το Social Network, θα πρέπει να πρώτα απ’ όλα να αποστασιοποιηθεί από το φαινόμενο του facebook και στη συνέχεια να λάβει τις πληροφορίες που δίνονται από τον σκηνοθέτη για την κατανόησή του. Διότι η πιο κοινωνικά δικτυωμένη ταινία του Fincher δεν έχει να κάνει μόνο με την (οποιαδήποτε μορφής) δικτύωση, ούτε και με τους (οποιαδήποτε μορφής) εκατομμύρια δικτυωμένους ανά τον κόσμο. Κυρίως, έχει να κάνει με την προσωπικότητα ενός ανθρώπου που σε λίγα μόλις λεπτά άλλαξε τον τρόπο προσέγγισης των σχέσεων. Είτε τα γεγονότα που παρουσιάζονται είναι πραγματικά, είτε καθαρά μυθοπλαστικά.Το δράμα που παρουσιάζεται εδώ (γιατί περί δράματος πρόκειται) ξεκινά από μια ατμοσφαιρικά ηλεκτρισμένη βραδιά σε μια αμερικάνικη pub, με έναν χωρισμό. Έναν χωρισμό που συντελείται γιατί εκείνος είναι περισσότερο μαλάκας απ’ όσο εκείνη μπορούσε να ανεχτεί. Για αυτό και εκείνη γίνεται η αφορμή (αλλά όχι η αιτία) για να δημιουργηθεί μια εγωιστική σελίδα στο διαδίκτυο, μια σελίδα προβολής και εξωτερίκευσης γενικευμένου απωθημένου ενός ανθρώπου που μόλις είχε απορριφθεί.
Βέβαια αυτός ο άνθρωπος μόνο τυχαίος δεν ήταν στην ιστορία της σύγχρονης πληροφόρησης. Είχε τις γνώσεις, τα μέσα και τον χρόνο, είχε και την δυνατότητα να αφουγκραστεί αυτό που ζητούσε μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων από την ζωή. Όχι μόνο ανθρώπων της εποχής του αλλά κάθε εποχής. Κυρίως όμως, αυτό που ο ίδιος ζητούσε. Την αναγνώριση του κοινωνικού (του) συνόλου. Σε αυτή την ανάγκη πάτησε και επάνω της έχτισε. Ο ευφυής Mark Zuckerberg χάρισε στον κόσμο αυτό που τόσο έμοιαζε να είχε ανάγκη, το μέσο που δίνει την δυνατότητα στους ανθρώπους να αναπληρώσουν την κοινωνική δικτύωση (και κοινωνική αναγνώριση) που λείπει από την καθημερινότητά τους. Χωρίς αυτό να είναι απόλυτα κακό, είναι όμως απόλυτα ειλικρινές.
Η τελική μορφή του facebook όπως την ξέρουμε, είναι τρομερά εθιστική για κάποιους διότι δίνει την δυνατότητα στον καθένα να παρουσιάσει τον εαυτό του όπως αυτός θέλει, είτε είναι αληθινός είτε όχι, δεν έχει σημασία. Παράλληλα δίνει την δυνατότητα στους χρήστες να κοιτάνε τις ζωές των άλλων, να κρυφοκοιτάζουν δηλαδή, χωρίς να γίνονται αντιληπτοί και μάλιστα με την συγκατάθεση του κρυφοκοιταζόμενου.Οι σημερινοί άνθρωποι όμως έχουν την ανάγκη για γρήγορο έρωτα, για απενοχοποιημένο και γρήγορο σεξ. Το λέει και ο ίδιος ο δημιουργός της ιστοσελίδας, το ασπάζεται ο σκηνοθέτης, το επαληθεύουν και οι ήρωες. Γεγονός που κάνει το δημιούργημα του Zuckerberg ακόμα πιο ελκυστικό ενώ ταυτόχρονα δίνει την δυνατότητα στον Fincher όχι να σχολιάσει αλλά να παρουσιάσει τις ανάγκες, τις ανασφάλειες και τα πιστεύω μιας γενιάς που κάποιοι δεν θα καταλάβουνε ποτέ γιατί δεν θα μπορέσουν να πλησιάσουνε ποτέ. Χωρίς να έχει σημασία ποιος είναι πιο σωστός, ποιος έχει δίκιο και ποιος όχι.
Όμως από την μέση της ταινίας και έπειτα, όταν οι δικαστικές διαμάχες για την πατρότητα του δημιουργήματος φουντώνουν, ο σκηνοθέτης γίνεται πιο συγκεκριμένος και κεντράρει σε ένα πρόσωπο (ο λόγος για τον οποίο υπάρχει το άρθρο «The» στον τίτλο της ταινίας). Ο (κατά Fincher) Zuckerberg πέφτει στην παγίδα που ο ίδιος έστησε για τους υπόλοιπους. Ο δημιουργός αντι-λαμβάνει τον εαυτό του ως τον απόλυτα ικανό (προγραμματιστή) και ως ο ποτέ μέχρι τότε ευρέα αποδεκτός, αποδέχεται δίπλα του μόνο τους απόλυτα ικανούς (“capable” είναι η λέξη που ο ίδιος χρησιμοποιεί) και τους υπόλοιπους τους …διαγράφει. Όποιοι και αν είναι αυτοί. Αυτή μοιάζει να είναι και η πρώτη ύλη που χρησιμοποιεί ο Fincher παρουσιάζοντας τόσο την υπεροψία ενός πραγματικά ικανού ανθρώπου που ήθελε να τραβήξει την προσοχή του κόσμου, όσο και την αλλαγή που επιδέχεται όταν η προσοχή είναι πλέον στραμμένη προς το πρόσωπό του. Άλλωστε μοιάζει αδιανόητο να έχεις αλλάξει τα πάντα γύρω από τους άλλους χωρίς να έχεις αλλάξει τίποτα γύρω απ’ τον εαυτό σου.
Και είναι μόλις στα τελευταία κρίσιμα δευτερόλεπτα του φινάλε που αποκαλύπτεται η πραγματική και δραματική φύση αυτής της ταινίας. Ο Fincher έχει επιλέξει να παρουσιάσει το δράμα ενός anti-social ανθρώπου λίγο πιο δικτυωμένου, λίγο πιο αληθινού και λίγο πιο κοντινού σε εμάς. Ενός ανθρώπου που ξεκίνησε με λίγα χρήματα και ελάχιστους φίλους και κατέληξε με πολλά χρήματα αλλά καθόλου φίλους, που άλλαξε τους επικοινωνιακούς κώδικες, εκσυγχρόνισε την μοναξιά αλλά κατέληξε συμβιβασμένος και μόνος με μοναδική συντροφιά την δυαδική εικόνα μιας γυναίκας και την ηχώ μιας ακόμα συναισθηματικής απόρριψης να αργοχάνεται σε μια άδεια αίθουσα…Chris Zafeiriadis
5 σχόλια:
Προφίλ στο facebook δεν έχω αλλά θα τη δώ την ταινία... Ο Fincher μου αρέσει και όπως και να το κάνεις το θέμα είναι επίκαιρο...
Αγαπητέ snowball να δεις την ταινία με ή χωρίς profil στο fb γιατί δεν έχει και μεγάλη σημασία. Έχω την εντύπωση ότι αυτό το θέμα θα είναι για πολύ ακόμα επίκαιρο. Και όπως διάβασα κάπου, ο Fincher απλά δεν μπορεί να κάνει (να το πω απλά) κακή ταινία. Μεγάλος σκηνοθέτης…
Ευχαριστώ για την επίσκεψη…
"Κυρίως, έχει να κάνει με την προσωπικότητα ενός ανθρώπου"
Από τη στιγμή που διαφωνώ τελείως με μια εκ των εισαγωγικών σου φράσεων στο κείμενο, καταλαβαίνεις ότι μάλλον είδαμε διαφορετικές ταινίες στο The Social Network.
Στέκεσαι πολύ στο capable και στην υπεροψία του χαρακτήρα του Zuckerberg, αλλά δεν καταλαβαίνω πως το εννοείς ή σε τι συμπέρασμα φτάνεις για την ταινία μέσα από αυτό. Αν μπορείς να με βοηθήσεις... Πάντως, αν έβλεπα τόσο προσωποκεντρικά την ταινία όσο εσύ, τότε δε θα μου άρεσε σχεδόν καθόλου.
Αχιλλέα καλώς ήρθες και σ’ ευχαριστώ για το σχόλιο. Ελπίζω να μην έμεινες μόνο στην εισαγωγή και να προχώρησες παρακάτω. Σε αυτό που ρωτάς θα σου απαντήσω αμέσως.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να δεις αυτή την ταινία και αν θες να τη δεις σαν ένα κατηγορώ του σκηνοθέτη στην σύγχρονη μοναξιά, μπορείς πολύ εύκολα. Ο Fincher «επιτίθεται» στο πιο κοινωνικό δίκτυο χτυπώντας τον ίδιο τον δημιουργό του. Ο αρχηγός έχει πέσει, τι ελπίδες έχουν οι υπόλοιποι? Όμως ξέρεις, κανείς δεν θέλει να ακούσει πόσο μόνος είναι και ειδικά από αυτή την ταινία που μοιάζει να κεντρίζει να βλέμματα των περισσότερο δικτυωμένων. Γι αυτό και πιστεύω ότι ο Fincher δεν το κάνει. Και εδώ είναι που διαφωνούμε σε κάτι. Η ταχύτατη εξάπλωση του facebook δεν ανέδειξε την μοναξιά των ανθρώπων αλλά την αδηφαγία για περισσότερη (και τις περισσότερες φορές ανούσια) επικοινωνία, περισσότερες γνωριμίες (= περισσότερες ερωτικές ευκαιρίες) και κυρίως περισσότερη ηδονοβλεπτική (αλλά επιτρεπόμενη) ευχαρίστηση . Όμως η ηδονοβλεψία ήταν από πάντα χαρακτηριστικό των ανθρώπων, σωστά? Το θέμα είναι αν όλα αυτά ήταν χρήσιμα τελικά και για ποιον? Για τον δημιουργό περισσότερο από τον καθένα. Και εξηγούμαι.
Δενομίζω πως στέκομαι στο «capable» περισσότερο απ’ ότι ο ίδιος ο Fincher. Ή αν θες, περισσότερο από τον κατά Fincher Zuckerberg. Από την πρώτη σκηνή μπορεί να φαίνεται ο διαχωρισμός που κάνει ο πρωταγωνιστής ανάμεσα στους ανθρώπους, από την δεύτερη και έπειτα όμως, γίνεται ο διαχωρισμός ανάμεσα στους κοινούς ανθρώπους και τον εαυτό του. Ήταν ο πιο ικανός γιατί έφτιαξε το facebook. Αν κάποιος άλλος μπορούσε να το κάνει, θα το είχε κάνει - αλλά δεν το έκανε κανείς. Όμως πέρα από αρκετά δολάρια και αρκετή φήμη, δεν του έδωσε αυτό που πραγματικά του έλειπε. Ο πιο anti-social άνθρωπος έφτιαξε το πιο social δίκτυο, κατέκτησε την αναγνώριση που τόσο έμοιαζε να επιθυμεί, αλλά ταυτόχρονα επαλήθευσε την μοναδικότητα την μοναξιάς του.
Στην τελευταία και πιο σημαντική σκηνή όμως δεν δείχνεται μόνο αυτό. Εκεί ακριβώς διαχωρίζεται και η δική του μοναξιά από αυτή των υπολοίπων. Η πρώην κοπέλα του είναι δικτυωμένη αλλά δεν είναι μόνη, όπως δεν ήταν και πριν. Όπως δεν είναι και τόσοι άλλοι χρήστες. Η τυχαία συνάντηση στο εστιατόριο νωρίτερα μόνο τυχαία δεν ήταν. Η ζωή συνεχίζεται για όλους, με ή χωρίς δίκτυο. Αν αφαιρέσεις το facebook από τους εκατομμύρια χρήστες, θα τους λείψει αλλά συνεχίσουν κανονικά την ζωή τους όπως πριν. Αν το αφαιρέσεις από τον Zuckerberg δεν θα του έχει μείνει τίποτα. Με καταλαβαίνεις? Κάτι που δείχνει ότι ο Fincher εξετάζει ακροθιγώς το φαινόμενο του facebook και κυρίως καταπιάνεται με τον δημιουργό του. Τον συμβιβασμένο (πια) δημιουργό του και τον συμβολικό συμβιβασμό του φινάλε.
Αν και δεν είμαι σίγουρος ότι βλέπουμε τελείως διαφορετική ταινία, αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος είναι περισσότερο σωστός από τον άλλο. Ελπίζω να μη σε κούρασα με την …πολυγραφία μου. Και για να ολοκληρώσω με ένα περίεργο τρόπο, θα σου πω ειλικρινά ευχαριστώ που μου έδωσες την ευκαιρία μέσω των blogs και του δια-δικτύου να μιλήσουμε και να ανταλλάξουμε απόψεις πάνω σε αυτή την ταινία, διότι στην προσωπική μου ζωή κανείς δεν υπήρχε να το κάνει, τουλάχιστον όχι σε αυτό τον βαθμό. Αυτό όμως δεν με χαρακτηρίζει ως μοναχικό άνθρωπο, έτσι? Ή μήπως το κάνει?
Still wondering…
Καλώς σε βρήκα, Chris. Φυσικά και διάβασα και παρακάτω, άλλωστε μ'αρέσει ο τρόπος που γράφεις ακόμα και όταν διαφωνώ.. Και επιμένω πως εδώ είδαμε διαφορετικές ταινίες.
Δε θεωρώ ότι ο Fincher ήθελε να χτυπήσει τον ιδρυτή για να δείξει τη μοναξιά όλων των facebookers. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι δεν ασχολείται καθόλου προσωποκεντρικά και το focus του δεν είναι ο ίδιος ο Zuckeberg. Η πρώτη σκηνή, όπου δυο νέοι ανταλλάσσουν λεκτικά πυρά λες και μιλούν στο msn, και η τελευταία, όπου ένας νέος άνθρωπος που αγαπά ψάχνει παρηγοριά σε ένα refresh, είναι εικόνες συμβολικές που δε χαρακτηρίζουν ένα σπασικλάκι, όπως αναμφισβήτητα είναι ο Mark, αλλά σχεδόν όλους μας. Έτσι, αυτή η άνοδος και η πτώση ενός συγκεκριμένου χαρακτήρα στην οποία επικεντρώνεσαι εσύ, εμένα μου φάνηκε απλά παράπλευρη. Συμφωνούμε ότι διαφωνούμε, λοιπόν, αλλά ξεκαθαρίζω πως σε λίγο (ή πολύ) καιρό, μπορεί να βλέπω τελείως διαφορετικά πράγματα στην ταινία. Οπότε ας περιμένω λίγο το χρόνο να περάσει, μου αρέσει πολύ όταν μια ταινία μου το ζητά αυτό.
Εγώ ευχαριστώ για την κουβέντα, δεν ξέρω αν αυτό μας κάνει μέλος της μοναχικής, διαδικτυακής παρα-κοινωνίας, αλλά και εγώ ευχαριστιέμαι πολύ τις κουβέντες μας.
Δημοσίευση σχολίου