Τετάρτη 26 Ιανουαρίου 2011

Black Swan (2010)

Παρακολουθώντας τις μέχρι τώρα ταινίες του Aronofsky, εύκολα μπορεί κάποιος να συμπεράνει ότι αυτός ο άνθρωπος είναι ένας ακραίος σκηνοθέτης. Ακραίος αλλά ευφυής, που μέσα από την ειλικρίνεια που αποπνέουν οι πρωταγωνιστές του, αναδεικνύεται τις περισσότερες φορές μια θανατερά τραγικοποιημένη αλήθεια. Ο Μαύρος Κύκνος, χωρίς να μπορεί να αποκοπεί από τον ομφάλιο λώρο που τον συνδέει με τον δημιουργό του, παραμένει μια ακραία ταινία η οποία κρύβει την δική της τραγική αλήθεια. Προσοχή όμως, σαν ταινία δεν φτάνει η ίδια στα άκρα. Μιλάει όμως με μια χαρακτηριστική άνεση για τα άκρα που μπορούν να φτάσουν κάποιοι άνθρωποι, την υπεροχή που αγγίζουν όταν βρεθούν εκεί, καθώς και την ψυχή που μπορεί να χάσουν κατά την διάρκεια της διαδρομής τους. Διότι όπως καθημερινά μας αποδεικνύει η ζωή, το καθετί σε αυτό τον κόσμο έχει και το τίμημά του. Και αυτός ο Κύκνος έχει το ακριβότερο.

Βασικός χαρακτήρας είναι η Nina, μια επιδέξια και όμορφη μπαλαρίνα (η πιο αφοσιωμένη χορεύτρια του θεάτρου με τα πιο αφοσιωμένα τραύματα πάνω στο κορμί της), η οποία αναλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην Λίμνη των Κύκνων. Ένα ντροπαλό κορίτσι που καλείται να παρουσιάσει έναν διπρόσωπο μπαλετικό χορό, αποδίδοντας άψογα τόσο τον αθώο λευκό, όσο και τον πανούργο μαύρο κύκνο της διάσημης ιστορίας. Η Nina, ως αθώος και φαινομενικά άβγαλτος χαρακτήρας, κατέχει σχεδόν ολοκληρωτικά μέσα της τον ρόλο του πρώτου (γι αυτό και ο χορός της είναι αψεγάδιαστος) πρέπει όμως να οικειοποιηθεί τον απαιτητικό και άγνωστο χαρακτήρα του δεύτερου, ολοκληρώνοντας με τον πιο άρτιο και ολοκληρωμένο τρόπο τον σκοπό της. Για να το καταφέρει όμως αυτό δεν αρκεί απλά να υποκριθεί. Πρέπει να μεταμορφώσει το κορμί και την ψυχή της, υιοθετώντας το πορτραίτο του αμαρτωλού, του πλανερού, και τελικά του διαφθείροντος Μαύρου Κύκνου. Και μόνο τότε θα καταφέρει να χορέψει το requiem του μεγάλου ονείρου και να γίνει η απόλυτη βασίλισσα των Κύκνων, εισπράττοντας το χειροκρότημα και τον θαυμασμό του κοινού.

Η Nina έχει κληρονομήσει το ταλέντο του χορού από την οικογένειά της, αρνείται όμως να κληρονομήσει και την ανεπάρκεια της αυταρχικής μητέρας της, γι’ αυτό και η προσωπική της επιτυχία είναι μονόδρομος. Μια επιτυχία που έγκειται στην αποδόμηση ενός αχειράφετου κοριτσιού και στην μετουσίωσή του σε κάτι που δεν μπορεί να καταλάβει, γι αυτό και την φοβίζει. Σε αυτή την ψυχική μεταμόρφωση βασίζεται ο Aronofsky και επάνω της χτίζει ένα τρομοκρατημένο ψυχογράφημα αφιερωμένο στην αθωότητα. Όχι την χαμένη αλλά την υπάρχουσα. Αυτή που είναι έτοιμη να εκραγεί σε χίλια κομμάτια δίνοντας την θέση της σε κάτι λιγότερο καταπιεσμένο και περισσότερο απολαυστικό.

Με ένα σχεδόν μεταφυσικό τρόπο, ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί την εκφραστικότητα της Portman στο πρόσωπο της οποίας καθρεφτίζεται η ψυχική και σωματική φθορά ενός ανθρώπου που προσπαθεί να μεταμορφωθεί σε κάτι που μέχρι τώρα δεν ήταν. Η προ διετίας υπαρξιακή διάλυση του Randy μετατρέπεται εδώ σε ψυχική φθορά για την Nina, η οποία πρέπει να παλέψει με την φύση του Μαύρου και τελικά να την κατακτήσει. Δέχεται όλα τα αμαρτωλά και ένοχα ερεθίσματα από τον κόσμο που την περιβάλλει και έτσι ερεθισμένη όπως είναι, καταλήγει στη δολοφονία της πειθαρχημένης αθωότητας και την νεκρανάστασή της σε κάτι όχι άψογο αλλά απλά τέλειο. Η ομορφιά του πάθους συναντά την οδύνη της κορύφωσης και ο πρωταγωνιστής (πια) Κύκνος αθόρυβα ψιθυρίζει ότι το χρώμα της χορογραφημένης του τελειότητας δεν είναι το μαύρο της σκιάς που τον περιβάλλει αλλά το κόκκινο της φωτιάς και του πάθους, της πληγής και του πόνου. Τελικά, ίσως και της λύτρωσης.

Με αυτό το χρώμα, ο Aronofsky κοιτάζει την τελειότητα αλλά ο ίδιος δεν την αγγίζει. Έχει το θάρρος να στέκεται δίπλα στη μουσική του Tchaikovsky ζητώντας από την ψυχορραγούσα Νίνα να φτάσει στα άκρα και να ενσωματωθεί πλήρως μαζί της. Αλλά όπως είπα και στην αρχή, αυτή δεν είναι μια ακραία ταινία. Και αυτό διότι ο δημιουργός της αρνείται να ξεπεράσει τα δικά του καλλιτεχνικά όρια και να γίνει ένας από τους σημαντικότερους και σπουδαιότερους ανθρώπους της εποχής μας. Αντίθετα, οι ήρωες των ταινιών του το καταφέρνουν σχεδόν πάντα. Και ηρωίδες σαν την Nina δεν συναντάμε συχνά στην κινηματογραφία. Ούτε καν στη ζωή. Γι αυτό και μόνο, αυτό το κορίτσι αξίζει το χειροκρότημα όλων μας.

Chris Zafeiriadis

15 σχόλια:

Eskli είπε...

Καταπληκτική η ανάρτησή σου! Δεν το έχω δει ακόμα τον Μαύρο Κύκνο αλλά θέλω πολύ γιατί λατρεύω τον Αρνόφσκι. Είναι σοκαριστικά τα έργα του (τουλάχιστον το Pi και το Requiem for a dream).

Chris Z. είπε...

Χαίρομαι που σου άρεσε η ανάρτηση Eskli αλλά είμαι σίγουρος ότι η ταινία θα σου αρέσει περισσότερο. Διότι αν είσαι από εκείνους που λατρεύουν Aronofsky όπως λες, τότε θα λατρέψεις και αυτήν εδώ την τεράστια μπαλαρίνα.

Σ’ ευχαριστώ για το σχόλιο…

Καλημέρα..

argiris-cinefil είπε...

Εγώ πάντως δεν θα συμμεριστώ τις διθυραμβικές κριτικές που πολλοί της δίνουν. Δεν λέω αρκετά καλή ταινία αλλά σε καμία περίπτωση ο Αρονόφσκι δεν δικαίωσε τις προσδοκίες που είχα για αυτήν την ταινία αλλά και για την ίδια του την σκηνοθεσία. Δεν με ικανοποίησε ο τρόπος με τον οποίο διεκπεραίωσε την ιστορία της και ιδιαίτερα το μεταφυσικό-ψυχολογικό κομμάτι της. Όσο για την σκηνοθεσία του Αρονόφσκι, ήταν αρκετά καλή αλλά αρκετά μονότονη όπου σε όλη την διάρκεια της ταινίας κυριαρχούσε ένας συνεχές κοντινό τράβελλινγκ (βασικά κάμερα στο χέρι) στο πρόσωπο της Πόρτμαν (συγκεκριμένα τα πλάνα του ήταν από την μέση και πάνω) που το μόνο που το διέκοπτε ήταν τα γενικά πλάνα της και κάποιες περιστροφές της κάμερας (που κι αυτές όμως ήταν μέρος αυτού του τράβελλινγκ). Που είναι η εκμετάλλευση των χώρων, που είναι οι γωνίες λήψεις, που είναι η πολυπλοκότητα μιας αφηγηματικής δομής που συνήθως συναντάμε σε τέτοιες ταινίες, αλλά και άλλων τεχνασμάτων που θα απογείωναν αυτό το φοβερό υλικό που είχε στα χέρια του. Πολύ καλή η Νάταλι Πόρτμαν όπου εύχομαι να πάρει το όσκαρ.

Καλησπέρα…

3,5: Καλή (+)

0: Κακή / 1: Μετριότατη / 2: Απλώς ενδιαφέρον / 3: Καλή / 4: Πολύ καλή / 5: Αριστούργημα

Evi Avd. είπε...

Yπέροχο κείμενο...Ακουμπά στη δική μου θέαση της ταινίας...Αν ήθελα να τη συγκρίνω με τα προηγούμενα έργα του, μάλλον θα προτιμήσω το Pi που είναι πιο αφαιρετικό...Σε κάθε περίπτωση, μία ταινία που διακινεί πολλά μέσα σου, ακόμα και τρόμο, κάτι δεν που περίμενα σε τέτοιο βαθμό...

lt.aldo raine είπε...

""ο δημιουργός της αρνείται να ξεπεράσει τα δικά του καλλιτεχνικά όρια και να γίνει ένας από τους σημαντικότερους και σπουδαιότερους ανθρώπους της εποχής μας. Αντίθετα, οι ήρωες των ταινιών του το καταφέρνουν σχεδόν πάντα. ""

αυτό!!! ποσο μέσα είσαι ρε φιλε.

Chris Z. είπε...

Αγαπητέ Αργύρη,
Αν σκεφτείς ότι ο Aronofsky δεν έχει κάνει μια ταινία για το μπαλέτο, τότε το ψυχολογικό μεταφυσικό κομμάτι της δικαιολογεί το κοντινό στο πρόσωπο της Portman και το twisting around που κάνει η συνεχώς κάμερα. Τώρα δεν ξέρω τι ακριβώς έχεις στο μυαλό σου όταν μιλάς για πολυπλοκότητα στην αφηγηματική δομή αλλά μη ξεχνάς ότι μια από τις μεγαλύτερες αλήθειες της ζωής λέει ότι brutality comes through simplicity. Εξαιρετική η Portman.

Evi,
Χαίρομαι που είδαμε με τον ίδιο τρόπο την ταινία. Εκτός από το Pi, θα τολμούσα να μιλήσω και για σύγκριση με το Requiem καθώς ένας χαρακτήρας από εκεί «παλεύει» να γίνει κάτι που στην πραγματικότητα δεν είναι. Ίσως μάλιστα τώρα που το σκέφτομαι να άξιζε ένα μεμονωμένο κείμενο για τους χαρακτήρες στις ταινίες του Aronofsky. Ποιος ξέρει…

It.aldo.raine,
Μέσα είσαι και εσύ στην ανάγνωση… Γιατί φίλε, πραγματικά πιστεύω ότι έχει την δύναμη αλλά δεν την αξιοποιεί στο μέγιστο βαθμό…


Την καλημέρα μου σε όσους διαβάζουν...

бина είπε...

Δυστυχώς θα συμφωνήσω με το πρώτο μέρος του σχολίου του Μιχάλη: "Απιστευτη μετριοτητα, απιστευτη μαγειρικη απο κλισε πασιγνωστα και τετριμενα. Εκβιαστια εφετζιδικη σκηνοθεσια, μετριοτατη η πρωταγωνιστρια, απλοικοι διαχωρισμοι σε καλο-κακο." Η ταινία ήταν πολύ μεγάλη απογοήτευση για μένα. Σε όλη τη διάρκεια της νόμιζα οτι έβλεπα ένα ανακάτεμα της Δασκάλας του πιάνου του Χάνεκε και της Αποστροφής του Πολάνσκι. Ως θρίλερ είχε όλα τα κλισέ του είδους που επαναλαμβάνονται κιόλας (γυρίζεις ξαφνικά και πέφτεις τυχαία σε κάποιον άλλο, αυτό με τους καθρέφτες κτλ). Η συνεχής έντονη μουσική, το σπλάτερ και η ερωτική σκηνή με κάνει να πιστεύω οτι ο Αρονόφσκι είχε σκοπό τον εύκολο εντυπωσιασμό του ανδρικού κυρίως κοινού. Οι διάλογοι μεταξύ Νίνας και σκηνοθέτη είναι συνέχεια το ίδιο "η τεχνική σου είναι άψογη αλλά πρέπει να γίνεις κακιά και σέξυ"-Φυσικά η κακία και η σεξουαλικότητα πάνε μαζί. Αλλά ούτε καν μπορούμε να δούμε αυτή την τελειότητα για την οποία ακούμε τόσες φορές. Το χειρότερο, εμένα δε με έπεισε η μεταμόρφωση της ηρωίδας.

ds είπε...

Θα συμφωνήσω με Αργύρη και Μιχάλη από πάνω, αν και θεωρώ την ταινία λίγο κάτω από το μέτριο. Εύστοχο το σχόλιο για το travelling αλλά και για την ερμηνεία της Portman. Παρόμοιες απόψεις συμμερίζομαι και στη δική μου κριτική.

argiris-cinefil είπε...

Όταν λέω για “πολυπλοκότητα στην αφηγηματική δομή” στο μυαλό μου έχω τις ταινίες του Ντέιβιντ Λιντς (και συγκεκριμένα Lost Highway, Mulholland Dr., Twin Peaks: Fire Walk with Me, Inland Empire) όπου κυρίως η αφηγηματική τους δομή δεν είναι γραμμική, δηλαδή τα γεγονότα δεν είναι απαραίτητο να ακολουθούν μια συγκεκριμένη σειρά, τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας είναι δυσδιάκριτα και η οπτική γωνία από την οποία βλέπουμε την εξέλιξη της πλοκής δεν είναι περιορισμένη μόνο στον πρωταγωνιστή. Από αυτές τις τρεις περιπτώσεις ο Αρονόφσκι μόνο την δεύτερη δούλεψε διότι η πλοκή της ήταν σχεδόν γραμμική όπου αυτό οφείλεται εν μέρει, κατά εμέ, στην μονοδιάστατη οπτική γωνία της πρωταγωνίστριας. Αλλά anyway, όπως το βλέπει ο καθένας όπου αυτή είναι η δικιά μου “οπτική” γωνία. ;)

Chris Z. είπε...

Χαιρετώ άπαντες αναγνώστες και ευχαριστώ για την συμμετοχή. Απαντάω στον καθένα ξεχωριστά αλλά σε καμία περίπτωση μεμονωμένα προς κάποιο πρόσωπο.


Бина,
Μου κάνει εντύπωση πως οι περισσότεροι που μιλάνε με αρνητικό τρόπο για την ταινία αναφέρονται σε κάποια τετριμμένα κλισέ, λες και τα «κλισέ» όπως τα ονομάζετε θα πρέπει να είναι κάτι το αρνητικό, λάθος και ταυτόχρονα να αποδεικνύουν την ανικανότητα του εκάστοτε σκηνοθέτη. Προσωπικά δεν ανακάλυψα κανέναν εκβιασμό στον τρόπο που χειρίζεται ο Aronofsky την ιστορία, ίσα ίσα που χαρίζεται εξολοκλήρου στον πρωταγωνιστικό του χαρακτήρα.

Δεν μπορώ να δω την ταινία ως θρίλερ αλλά ακόμα και αν την δω με αυτό τον τρόπο τα επαναλαμβανόμενα κλισέ όπως λες, είναι τοποθετημένα με άρτιο τρόπο και σε σωστούς χρόνους μέσα στην ταινία.

Επίσης, δεν υπάρχει πουθενά splatter και η ερωτική σκηνή δεν με εντυπωσίασε, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορώ να συμμεριστώ τις σκέψεις σου για τον Aronofsky.

Όμως αν κάτι θα έπρεπε να έχει σημασία και πρέπει να δει ο θεατής δεν είναι ο τέλειος μπαλετικός χορός της Nina (που ελάχιστα φαίνεται) αλλά η ψυχή που χάνει για να εκπληρώσει τον στόχο της. Νομίζω πως μια ακόμα ανάγνωση του κειμένου θα σε βοηθήσει να δεις την ταινία λίγο διαφορετικά…


Dynx,
Νομίζω πως πολύ δύσκολα θα συμφωνήσω μαζί σου και αν είχα να σου δώσω κάτι ως απάντηση θα ήταν και σε σένα το παραπάνω κείμενο για την ταινία.


Αργύρη
Μου αρέσει ο τρόπος που σκέφτεσαι γιατί δείχνει ότι έχεις το σινεμά μέσα σου. Νομίζω όμως πως εσκεμμένα τα πάντα περιστρέφονται γύρω από την Nina (ξέχωρα από τις δικές της χορευτικές περιστροφές) διότι ο Aronofsky δεν έχει κάνει μια ταινία για το μπαλέτο αλλά (όπως σχεδόν πάντα) για την τελειότητα στον άνθρωπο. Ίσως γι αυτό και η μονοδιάστατη οπτική γωνία της πρωταγωνίστριας όπως λες, μιας και η Nina είναι το μόνο που τον ενδιαφέρει. Όμως δεν έχεις δίκιο γιατί από την δική της οπτική τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας είναι τελείως δυσδιάκριτα. Ακόμα και η ίδια δεν το αντιλαμβάνεται.



Φυσικά δεν αναφέρομαι πουθενά για την Portman η οποία θεωρώ ότι έχει δώσει μια υποδειγματική performance αποδεικνύοντας ότι είναι μια από τις σημαντικότερους ηθοποιούς της γενιάς της…


Την καλησπέρα μου σε όσους διαβάζουν …

argiris-cinefil είπε...

Μάλλον Chris δεν το διατύπωσα εγώ καλά. Σαφώς και η οπτική γωνία της πρωταγωνίστριας δεν είναι μονοδιάστατη όπου όντως τα όρια πραγματικότητας και φαντασίας είναι τελείως δυσδιάκριτα. Μονοδιάστατη εννοούσα την σκηνοθεσία του Αρονόφσκι δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο επέλεξε ο Αρονόφσκι να αναδείξει τον διαταραγμένο ψυχικό κόσμο της Nina. Και ο Πολάνσκι στην «Αποστροφή» τον ενδιέφερε μόνο η πρωταγωνίστρια αλλά η σκηνοθεσία του ήταν πολυεπίπεδη, πολυσύνθετη όπου εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο όλους τους χώρους. Και σε τέτοιου είδους ταινίες τα παιχνίδια με τους χώρους, για μένα, είναι πολύ σημαντικό πράγμα.
Είναι απλά τα πράγματα φίλε Chris. Από ότι φαίνεται ο καθένας μας αναζητούσαμε διαφορετικά πράγματα στην συγκεκριμένη ταινία και γι’ αυτό δεν συγκλίνουν οι απόψεις μας σε ορισμένα θέματα.
Πάντα χαίρομαι να τα λέμε.
Καλησπέρα…

Chris Z. είπε...

Καταλαβαίνω τι μου λες αλλά θεωρώ ότι η Αποστροφή ήταν μια άλλη ταινία. Εκεί η Carole ένιωθε πραγματικά αποστροφή για τον περίγυρό της ενώ αντίθετα η Nina δεν αποστρέφεται αλλά στρέφεται προς την άλλη κατεύθυνση προσπαθώντας να την κατακτήσει. Ακόμα και αν και οι δύο πρωταγωνίστριες νιώθουν ότι απειλούνται.

Σκέφτομαι όμως το εξής: τώρα που ο Aronofsky κατασκεύασε τον Κύκνο του με αυτό τον τρόπο, υπάρχει γκρίνια γιατί ο Polanskι μίλησε περισσότερο πολυδιάστατα σε ένα φαινομενικά παρόμοιο θέμα (που προσωπικά δεν μου αρέσει καθόλου αυτή η ταύτιση των δύο ταινιών που γίνεται παντού). Αν όμως ο Aronofsky έφτιαχνε τον Κύκνο με τον ίδιο πολυδιάστατο τρόπο, είμαι σίγουρος ότι πολλοί από αυτούς που κάνουν τις συγκρίσεις (που αμφιβάλω αν οι περισσότεροι θυμούνται καν εκείνο το αριστούργημα του Polanski) θα τον κατηγορούσαν για καθαρή κλοπή, καταδικάζοντάς τον σε μια αέναη εξορία. Με βάση αυτό και μόνο, ο Aronofsky έκανε την καλύτερη επιλογή για μένα.

Η χαρά είναι και δική μου…

Καλησπέρα…

бина είπε...

@Chris Z
Αρχικά, κι επειδή δεν έχω καθόλου κινηματογραφική παιδεία, όταν λέω σπλάτερ εννοώ τα μαχαιρώματα, τα κόκκαλα που τρίζουν κτλ.
Για τα κλισέ: στην ηληκία μου έχουν αρχίσει να με κουράζουν μιας και επαναλαμβάνονται τόσο πολύ στον κινηματογράφο. Για να μου αρέσει μια ταινία με τόσα κλισέ πρέπει να έχει "κάτι" κι αυτή ταινία δεν το είχε.
Η ερωτική σκηνή δε με εντυπωσίασε ούτε εμένα, αλλά νομίζω οτι δεν χρειαζόταν και έγινε για εντυπωσιασμό μέρους του ανδρικού κοινού.

Για τη μεταμόρφωση της ηρωίδας: Υποθέτω το νόημα ήταν οτι μια αθώα και αγνή χορεύτρια "αναγκάζεται" να ανακαλύψει το σκοτεινό της εαυτό για να πετύχει επαγγελματικά/ να γίνει πολυπλοκότερος χαρακτήρας. Όμως η κοπέλα απο την αρχή έχει σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα τα οποία απλά χειροτερεύουν με την ψυχολογική πίεση του ρόλου. Οπότε δεν υπάρχει πορεία απ το άσπρο στο μαύρο αλλά ένας διαταραγμένος κόσμος μιας "τρελής". Βέβαια ο τρόπος που παρουσιάζεται ένας ψυχικά διαταραγμένος άνθρωπος έχει τα τυπικά κινηματογραφικά κλισέ και λίγο μοιάζει με αληθινά περιστατικά που είναι πιο πολύπλοκα και ενδιαφέροντα κατα τη γνώμη μου. Πιο ενδιαφέρον θα ήταν επίσης η ιστορία μιας φυσιολογικής αθώας κοπέλας που τελικά γίνεται "μαύρος κύκνος"

Αλλά όπως και να χει, Το "είμαι αθώα και πρέπει να γίνω αμαρτωλή για να πετύχω" μας το λένε απο τις πρώτες σκηνές και το τονίζουν τόσο συχνά που χάνει την έντασή του. Θα προτιμούσα να άφηνε λίγο χώρο στο θεατή να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.

Όταν πριν χρόνια είδα την αποστροφή, ένιωθα "μέσα στο πετσί της ηρωίδας" και αναρωτιόμουνα μήπως τρελάθηκα κι εγώ. Μετά το τέλος του μαύρου κύκνου και για μερικά λεφτα φοβόμουν μην πεταχτεί κανένα πτώμα μπροστά μου, γι αυτό το θεωρώ θρίλερ.

Αυτά, συγνώμη για το μεγάλο σχόλιο κι αν κάπου έγινα επιθετική.

Walking in vain είπε...

Καλησπέρα Chris
Αν και μ'αρέσει η Portman, δεν είχα το έργο αυτό στην λίστα με τις ταινίες που σκόπευα να δω άμεσα, με έπεισες όμως και θα το κάνω στην πρώτη ευκαιρία.

Chris Z. είπε...

Μα νομίζω πως αν σου αρέσει η Portman αυτή την ταινία δεν την χάνεις. Μην ακούς τι λένε, ρεσιτάλ δίνει η μικρή. Το ίδιο και ο Aronofsky… ;)

Καλησπέρα..