Πέμπτη 17 Μαρτίου 2011

Polytechnique (2009)

Τον Δεκέμβριο του 1989 ένας μισογύνης νεαρός εισβάλει οπλισμένος στην πολυτεχνική σχολή του πανεπιστημίου του Montreal και με απόλυτη ηρεμία και ξεκάθαρους σκοπούς, δολοφονεί εν ψυχρώ όσες περισσότερες φοιτήτριες έχουν την ατυχία να βρεθούν στον δρόμο του. Αυτή είναι με λίγα λόγια η υπόθεση της ταινίας του Villenueve και όσο σοκαριστική μπορεί να είναι μια τέτοια (αληθινή) ιστορία, άλλο τόσο καταφέρνει και γίνεται η μεταφορά της στη μεγάλη οθόνη. Ίσως διότι ο σκηνοθέτης επιλέγει (πολύ σωστά) να μείνει αμέτοχος και άγνωμος απέναντι στα όσα διαδραματίζονται, μεταφέροντας με έναν απλό αλλά χαρισματικό τρόπο τον θεατή από την θέση που βρίσκεται, στην καρδιά της πολυτεχνικής σχολής, χαρίζοντάς του ένα κομμάτι από το βίωμα εκείνης της ημέρας.

Χωρίς να ζητάει απαντήσεις και χωρίς να επιρρίπτει ευθύνες, η ταινία αναπαράγει πιστά την εφιαλτική ατμόσφαιρα της μαύρης εκείνης μέρας και χαράσσεται μονομιάς στην μνήμη αυτών που την παρακολουθούν. Όπως τα γεγονότα στην μνήμη εκείνων που τα έζησαν. Όμως σε τέτοιες ιστορίες δεν χωράνε χρώματα. Γι αυτό και ο σκηνοθέτης κινηματογραφεί σε ασπρόμαυρο φιλμ και με μια κλινικά ασφυκτική ατμόσφαιρα που σπάνια συναντάς στο σινεμά, αφήνει χιλιόμετρα πίσω του παρόμοιες Ελεφάντινες προσεγγίσεις του παρελθόντος. Χωρίς να επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στον εναγή θύτη (πέραν κάποιων βασικών του στοιχείων), αποφασίζει να δημιουργήσει μια ταινία αφιερωμένη εξ ολοκλήρου στα αθώα θύματα εκείνης της μέρας. Αναπόδραστα όμως δημιουργεί και ένα βάναυσο σχόλιο στη σύγχρονη παράνοια και την λαίλαπα που αυτή εξαπολύει όταν της δοθεί η ευκαιρία. Χωρίς όμως αυτός να είναι και ο μοναδικός σκοπός του κ.Villenueve.

Η ταινία ξεκινάει με τον ξαφνικό ήχο ενός ημιαυτόματου που ξεσκίζει τους συνήθεις θορύβους των φοιτητών και μερικά σαστισμένα (και ματωμένα) πρόσωπα να περιφέρονται στους ταραγμένους διαδρόμους του πανεπιστημίου. Στη συνέχεια ο σκηνοθέτης λειτουργεί με flashbacks, για να βρεθεί λίγες ώρες πριν το μακελειό στο σπίτι του νεαρού φονιά ο οποίος με voice over σκέψεις (οι οποίες είναι ουσιαστικά το αληθινό σημείωμα αυτοκτονίας που βρέθηκε αργότερα) παρουσιάζει τους λόγους που τον οδήγησαν στην ειδεχθή του πράξη. Σε αυτό το σημείο σκέφτεσαι ότι ένας τέτοιος μισογυνικός χαρακτήρας δεν επιλέγει τυχαία την πολυτεχνική σχολή και δη της μηχανολογίας, ένα κατ’ εξοχήν ανδροπρεπή τμήμα που μόνο οι πιο θαρραλέες γυναίκες παρακολουθούν. Ή οι πιο θρασύτολμες. Όπως η Valérie την οποία κεντράρει ο Villenueve στην ταινία, μια γυναίκα που μέσα στη θρασυτολμία της είναι έτοιμη να διεκδικήσει μια θέση σε μια ανδροκρατούμενη αγορά εργασίας και στο πρόσωπο της οποίας μοιάζει να αντιπροσωπεύεται όλο το μίσος που αισθάνεται ο δολοφόνος απέναντι στο γυναικείο φύλο.

Βαθύτερα όμως δημιουργείται ακόμα ένα σχόλιο για τις μεγάλες πληγές που ανοίγουν και δεν μπορούν να κλείσουνε ποτέ. Ο οπλισμένος παρανοϊκός νεαρός με την εισβολή του στο πανεπιστήμιο, εκτός από τις ψυχές των αποθανόντων προσπάθησε να κλέψει και τα όνειρα όσων επέζησαν. Κάποιοι δεν μπόρεσαν να συνεχίσουν. Κάποιοι άλλοι όμως (και αυτό θα έπρεπε να είναι το μεγάλο μάθημα της ζωής) ακόμα και αν τους άγγιξε ο θάνατος, κατάφεραν να βγούνε νικητές και να διεκδικήσουν ξανά το δικαίωμά τους στη ζωή. Όχι κατακλυσμένοι από μίσος, αλλά από μια αξιοθαύμαστη δύναμη προερχόμενη από τα απύθμενα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, μια δύναμη ικανή να σταθεί δίπλα στα αιμόφυρτα (πια) όνειρα και μαζί τους να χαράξει μια πορεία προς ένα πιο αισιόδοξο αύριο. Ένα πιο γαλήνιο αύριο. Ακόμα και αν εκείνη η μέρα δεν σβηστεί ποτέ από την μνήμη. Ακόμα και αν οι εκκωφαντικοί κρότοι των πυροβολισμών δεν θα σταματήσουν ποτέ να αντηχούν στους αιματοβαμμένους διαδρόμους αυτού του πολυτεχνείου.

Chris Zafeiriadis

5 σχόλια:

Chris Z. είπε...

Η ταινία είχε την τύχη να περάσει από την χώρα μας σε φεστιβαλική μορφή, αλλά και την ατυχία να μείνει στη μνήμη μόνο όσον το παρακολούθησαν, χωρίς να κάνει ούτε ένα βήμα παραπέρα. Τώρα που η καινούρια ταινία του κυρίου Villenueve (Incendies) κόβει βόλτες στις ελληνικές αίθουσες, είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για το Polytechnique να φτάσει σε περισσότερο κόσμο.

Evi Avd. είπε...

Καλησπέρα Chris, πολύ ενδιαφέρουσα η ανάρτησή σου για μία όντως άγνωστη ταινία που φαίνεται πως αξίζει να ανακαλυφθεί. Μία μόνο ένσταση: Θεωρώ πως και το Elephant με έναν πολύ αφαιρετικό τρόπο είναι μια ταινία που μιλά πολύ περισσότερο για τα θύματα παρά για τους θύτες.
Μακάρι να βρεθεί η ευκαιρία να έχουμε την εμπειρία του Polytechnique.

Chris Z. είπε...

Καλησπέρα Evi. Το σχόλιό σου ήρθε την στιγμή ακριβώς που γυρνούσα στο ιστολόγιό σου. Κοίτα σύμπτωση, είδες πως τα φέρνει η blogόσφαιρα…

Φαντάζομαι πως όταν μιλάς για την εμπειρία του Polytechnique αναφέρεσαι σε κάποια προβολή/διανομή της ταινίας και όχι στην εμπειρία του περιστατικού. Από εκεί και πέρα να σου πω ότι ο Ελέφαντας (τον οποίο ξαναείδα με αφορμή το Polytechnique) μου αφήνει μια πικρή γεύση, ίσως γιατί μοιάζει ότι περισσότερο εκμεταλλεύεται το περιστατικό και τους θύτες, παρά ότι αφιερώνεται στην μνήμη αυτών που χάθηκαν, ίσως γιατί ο Van Sant συνήθως υπερεκτιμά τις δυνατότητές του, ίσως γιατί δεν έδωσε στην ιστορία τον ελεφάντικο χαρακτήρα που τις άξιζε. Ή ακόμα, ίσως να φταίει και η σχέση μου με τον σκηνοθέτη η οποία έχει περάσει από χίλια κύματα το τελευταία διάστημα. Όπως και να έχει, θεωρώ την ταινία του Villenueve πιο κοντά στον σκοπό της διότι κρατάει τις σωστές αποστάσεις. Ή καλύτερα, τις σωστότερες…

Ευχαριστώ για το σχόλιο και …να γράφεις πιο συχνά… ;)

Την καλησπέρα μου…

Evi Avd. είπε...

Chris, είναι πολύ όμορφο που υπάρχει όχι μόνο πνευματική(αν κρίνω από πολλές αναρτήσεις σου που με έχουν αγγίξει) αλλά και τοποχρονική ταύτιση..Σε ευχαριστώ για την απάντηση.
Μεγάλη κουβέντα το Elephant... Δεν ξέρω αν η απόσταση πίσω από κάθε κεφάλι είναι απόσταση αναπνοής ή απόσταση ασφαλείας. Παρόλα αυτά για μένα είναι σκέτη ποίηση η κινηματογράφησή του. Δεν έχω αποφασίσει κι εγώ τελευταία για έναν από τους πολυαγαπημένους μου σκηνοθέτες...Ο ναρκισσισμός του μερικές φορές δοκιμάζει τις αντοχές μου.
Πάντως αν σε ενδιαφέρει η θεματική, διάβασα σχετικά πρόσφατα δυο πολύ ενδιαφέροντα βιβλία, είναι το "Δάσκαλος και μαθητής" και το "πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν". Αν έχεις το χρόνο αξίζουν τον κόπο.
Όσο, τέλος, για την εμπειρία του περιστατικού, απλά τρέμω στην ιδέα...

Chris Z. είπε...

Μα ο ναρκισσισμός υπάρχει ακριβώς γι αυτό, για να δοκιμάζει τις αντοχές. Ευχαριστώ για τις προτάσεις, αυτές τις μέρες τελειώνω κάτι άλλο και ίσως ρίξω μια ματιά..

Καλημέρα..