Incendies (2010)

Μια από αυτές τις ημέρες, όπου η ζέστη καταπράυνε όλες τις αισθήσεις και απέκλειε οποιαδήποτε μορφή αντίδρασης, αναλογιζόμουν ότι φέτος διανύουμε ένα από τα πιο παράδοξα καλοκαίρια. Αμφισβήτηση ενός ολόκληρου συστήματος ζωής και τρόπου σκέψης, συνεχής βομβαρδισμός ειδήσεων και πληροφοριών και μια αίσθηση αμηχανίας, μπροστά στο άγνωστο που καταφτάνει. Γύρω μας οι άνθρωποι κινούνται σπασμωδικά και νωχελικά, αναζητώντας καταφύγιο σε παραλίες, πλατείες και θερινά σινεμά.

Η ταινία του Καναδού Denis Villeneuve, αποτελεί ιδανική ευκαιρία για πνευματική και νοητική αφύπνιση, παρά τη ραστώνη των ημερών, κατακλύζοντας και προκαλώντας ευθέως το θεατή. Η παραγωγή είναι γαλλο-καναδική και τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στο Κεμπέκ του Καναδά και διάφορες τοποθεσίες της Ιορδανίας. Βασίζεται στο θεατρικό έργο του Wadji Mouawad, το οποίο ο σκηνοθέτης δούλεψε ενδελεχώς, ώστε να εμφυσήσει στην ταινία την αίσθηση της ρέουσας κίνησης και δράσης. Ενδεικτικά της ανταπόκρισης που είχε ήταν και τα βραβεία που συνέλεξε από διάφορα φεστιβάλ ανά τον κόσμο (βραβείο κοινού στο φεστιβάλ του Ρότερτναμ, βραβείο καλύτερης καναδικής ταινίας στο φεστιβάλ Βανκούβερ, βραβείο καλύτερης ταινίας στο Venice Days), με αποκορύφωμα την υποψηφιότητά του στα φετινά Όσκαρ, στην κατηγορία της καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.

Ο σκηνοθέτης κινεί τα νήματα μυθιστορηματικά, χωρίζοντας το έργο σε κεφάλαια και βουτώντας ανεπαίσθητα σχεδόν από το παρόν στο παρελθόν, έχοντας ως πυρήνα του δυο στοιχεία. Το πρώτο η πολυτάραχη ιστορία του Λιβάνου, η οποία εμποτίστηκε βαθιά από το θρησκευτικό και πολιτικό μίσος, οδηγώντας τους κατοίκους της σε ένα αέναο γαϊτανάκι θανάτου και καταστροφής. Το δεύτερο ο θεσμός της οικογένειας, η οποία χρησιμοποιείται πρωταγωνιστικά και ως βιτρίνα του αιματηρού διχασμού.

Μια μητέρα, χρόνια μετά τον εμφύλιο πόλεμο, στον Καναδά, λίγο πριν πεθάνει, αφήνει δυο γράμματα στα δίδυμα παιδιά της, με την εντολή να παραδοθούν στον πατέρα, που θεωρούσαν νεκρό και στον άγνωστο, μέχρι τώρα, αδερφό τους. Εκείνα θα ξεκινήσουν αργά να ξετυλίγουν το μυστήριο μίτο του παρελθόντος της μητέρας τους, για να έρθουν αντιμέτωποι με μια άγνωστη πλευρά της και για να τους δοθεί απρόσμενα η ευκαιρία να την κατανοήσουν και να την πλησιάσουν περισσότερο από ποτέ.

Τα δυο αδέρφια δρουν και αντιδρούν μπροστά στον καταιγισμό των εξελίξεων τελείως διαφορετικά. Από τη μια η νεαρή γυναίκα, με ένα απίστευτο πείσμα να ανακαλύψει τις ρίζες της και από την άλλη ο αδερφός που διστάζει και αρνείται να ακολουθήσει την τελευταία παράκληση μιας μητέρας που ήταν πάντα «απούσα» από το γνωστό πρότυπο της μάνας τροφού.

Η ιστορία ξετυλίγεται αριστοτεχνικά, έχοντας ενσωματώσει μέσα της βαθιά, τα βασικά στοιχεία της Σοφόκλειας τραγωδίας. Οι χαρακτήρες του παρουσιάζονται μεγαλοπρεπείς, βίαιοι, σκληροί, αλλά και ως πραγματικοί άνθρωποι, που ακόμα και όταν διαπράττουν σφάλματα διακατέχονται από μια μεγαλόπρεπη ευγένεια. Είναι ήρωες που ξεπερνούν τα ανθρώπινα μέτρα και εμφανίζονται γενναιότεροι από το μέσο θνητό, καθώς παλεύουν μέχρις εσχάτων, έστω και αν είναι προδομένοι από θεούς και ανθρώπους, ακολουθώντας τη βαριά αίσθηση του χρέους. Ένα χρέος που κάθε φορά παίρνει και μια διαφορετική μορφή, μεταμφιεζόμενο, άλλοτε στην αγάπη, άλλοτε στο ρόλο της οικογένειας, της αδερφικής και της μητρικής στοργής. Αυτή η προσήλωση των πρωταγωνιστών στον ανώτερο σκοπό που θέτουν, είναι η ατομική τους ευθύνη, η οποία εν τέλει αναπαριστά μια σημαντική πράξη προκαλώντας στο θεατή τον έλεο και το φόβο, οδηγώντας τον στη λυτρωτική κάθαρση.

Η κάμερα ακολουθεί σε όλη αυτή τη διαδρομή τα βλέμματα ανθρώπων που πονούν, πολεμούν, πεθαίνουν, αγαπούν, μισούν, αγνοούν και μαθαίνουν, διανύοντας τις ίδιες διαδρομές, παράλληλα ή σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Επιπλέον, δεν ξεχνά να καταγράψει τη λεπτή ηθική γραμμή που δημιουργείται εν καιρώ πολέμου, τους άγραφους ηθικούς κώδικες που διέπουν τις κοινωνίες και τις οικογένειες σφραγίζοντας τη πορεία που διαγράφει ο καθένας μέσα από τα στερεότυπα που διαιωνίζουν.

Πάνω απ’ όλα όμως το Incendies είναι ένα ανθρώπινα ρεαλιστικό παραμύθι το οποίο έρχεται να μας διδάξει κάτι απόλυτα απλό, αλλά τόσο δύσκολο, στη σημερινή εποχή που έχουμε επιλέξει την ατομική και πνευματική περιχαράκωση. Ακόμα και μέσα στην απόλυτη καταστροφή ενός πολέμου, η αγάπη και η πίστη στα προσωπικά ιδανικά μπορεί να είναι μια ανέλπιστη πηγή δύναμης ικανής να λυγίσει και την πιο ζοφερή πραγματικότητα.

Κατερίνα Λυτριάνη

Για την κινηματογραφική λέσχη Καβάλας