The Shop Around the Corner (1940)

Παρευρισκόμενο ανάμεσα στη δύση των οικονομοπληγμένων ‘30s και την αυγή των προ/μετα/πολεμικών ‘40ς, η ταινία του Lubitsch καταφέρνει να αναπνέει με μεγάλη ευκολία ανάμεσα στα επίσης οικονομοπληγμένα ’010s και τα χρόνια που θα τα ακολουθήσουν. Γεγονός που δεν την καθιστά σπουδαία, αναδεικνύει όμως την εσωτερική δύναμη που κρύβει μέσα του ο κινηματογράφος, νικώντας τον φθοροποιό χρόνο ο οποίος δεν χαρίζεται σε κανέναν από εμάς.

Το Shop Around the Corner ακολουθεί τα γεγονότα μέσα και έξω από ένα… shop around the corner στη Βουδαπέστη, το οποίο εμπορεύεται είδη ταξιδίου, δώρα και αξεσουάρ για άντρες και γυναίκες. Ως εκ τούτου, άντρες και γυναίκες είναι και οι μικρουπάλληλοί τους οποίους απασχολεί. Μικρουπαλλήλοι οι οποίοι εν μέσω μιας αιωρούμενης οικονομικής ανισορροπίας, πυκνά συχνά σκύβουν το κεφάλι στις εντολές του αυστηρού ιδιοκτήτη, πάντα όμως με το χαμόγελο στο πρόσωπό τους. Ένα χαμόγελο το οποίο ευωδιάζει την βεβαρημένη ατμόσφαιρα και που ο Lubitsch μάλλον χρησιμοποιεί περισσότερο ως εργαλείο και λιγότερο ως συμπλήρωμα των έξυπνων διαλόγων.

Ανάμεσα στους υπαλλήλους βρίσκεται και ο Alfred (η καριέρα του James Stewart μόλις είχε αρχίσει να απογειώνεται) στον χαρακτήρα του οποίου αντανακλούνται δύο σημαντικά χαρακτηριστικά. Από την μία αναγνωρίζεις έναν άνθρωπο με εμπιστοσύνη στον εαυτό του, τον οποίο δύσκολα μπορείς να φοβίσεις (και να λυγίσεις) και από την άλλη στο πρόσωπο αυτού του νέου διαφαίνεται η πειθαρχημένη ανασφάλεια της μοναξιάς. Μια ανασφάλεια η οποία αντίκειται στο χριστουγεννιάτικο κλίμα της ταινίας (Χριστούγεννα στη Βουδαπέστη δεν έχω κάνει αλλά φαντάζομαι η μοναξιά πονάει παντού το ίδιο εκείνους που θέλησαν να έχουν κάποιον δίπλα τους και δεν τα κατάφεραν) και που ο Alfred προσπαθεί να πολεμήσει μέσω μιας ανώνυμης αλληλογραφίας. Να παρατηρήσω εδώ ότι η αλληλογραφία εκείνη την εποχή δεν είχε την μορφή που έχει σήμερα. Τότε δεν υπήρχαν τα emails, το facebook και η αδιακριτικότητα του Skype για να έρχονται σε επαφή οι ανά τον κόσμο ανώνυμοι ρομαντικοί. Μονάχα ένα φύλλο χαρτί, δυο κουβέντες γραμμένες και η φαντασία του καθενός να πλάθει ό,τι επιθυμούσε. Και να ονειρεύεται, ελεύθερη υποθέτω.

Κάπως έτσι ξεκινάει ένα εξόχως απολαυστικό παιχνίδι ρόλων, μιας και η άλλη πλευρά της αλληλογραφίας βρίσκεται στο στενό περιβάλλον του Alfred (έξοχη η Margaret Sullavan στον ρόλο της μαζεμένης πλην όμως διαθέσιμης νεαρής). Ένα παιχνίδι που δίνει την ευκαιρία στον Lubitsch να ξετυλίξει για ακόμα μια φορά τον screwball χαρακτήρα που τόσο αγαπήθηκε εκείνη την εποχή, ενώ ταυτόχρονα του δίνεται η δυνατότητα να αφυπνίσει συνειδήσεις, ταλαντευόμενος ανάμεσα στις έννοιες της χαράς και την λύπης, την μοναξιάς και της ελπίδας, του πλούτου των αγαθών και του πλούτου την συντροφικότητας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως οι ολιγοπληρωμένοι υφιστάμενοι, παρουσιάζονται ευδιάθετοι και πρόθυμοι, ενώ ο μεγαλέμπορος ιδιοκτήτης έρχεται αντιμέτωπος με μια αυτοκτονική απόρριψη του προσωπικού του περίγυρου.

Και ενώ η ιστορία, η μοίρα και η τύχη αποκαλύπτουν τους σκοπούς τους, τόσο στους πρωταγωνιστές όσο και στον θεατή, η αλήθεια που αναπνέει στην ταινία έρχεται σιγά-σιγά στην επιφάνεια. Το μεγαλύτερο μέρος της δράσης δεν βρίσκεται μέσα στο μικρό μαγαζάκι, γεγονός που επιβεβαιώνει εκείνους που από πάντα πίστευαν ότι σπίτι δεν είναι εκεί που τρως και κοιμάσαι αλλά εκεί που βρίσκονται όλα όσα αγαπάς και σε κάνουν να νιώθεις ζωντανός, δωρίζοντάς σου γενναιόδωρα χαμόγελο και χαρά. Χαρά, η οποία ενισχύεται με την σειρά της από το χριστουγεννιάτικο κλίμα της Βουδαπέστης, δίνοντας την δυνατότητα στον Lubitsch να υπερηφανεύεται, ακόμα και σήμερα, για μια από την απολαυστικότερες ταινίες των ημερών.

Chris Zafeiriadis